समाचार प्रिन्ट संस्करण

राष्ट्रिय मुक्ति क्रान्तिको तयारीमा राजेन्द्र महतो 

मधेशी, आदिवासी जनजाति सबैलाई मिलाएर देशव्यापी आन्दोलन गर्ने दाबी, एजेन्डा बहुल राष्ट्र राज्य निर्माण

सत्तारूढ दल लोकतान्त्रिक समाजवादी पार्टीका वरिष्ठ नेता राजेन्द्र महतो नयाँ राजनीतिक शक्ति निर्माणमा जुटेका छन् । यसका लागि उनी राष्ट्रिय मुक्ति क्रान्तिको आन्दोलन थाल्ने तयारीमा छन् । बुधबार काठमाडौंमा ‘गजेन्द्रबाबुको विचार र मधेशको वर्तमान राजनीति’ विषयक अन्तरक्रियामा उनले मेचीदेखि महाकालीसम्म, हिमालदेखि मधेशसम्म सबैलाई आन्दोलनका लागि तयार रहन आह्वान गरे । महतो केही दिनभित्रै आफ्नो नयाँ अभियान घोषणा गर्ने तयारीमा छन् । 

गत प्रतिनिधिसभा निर्वाचनमा पराजयपछि मूलधारको राजनीतिमा भूमिकाविहीन देखिएका महतोले सार्वजनिक रूपमै आफ्नो पार्टी लोसपालाई ‘लोसे’ भएको टिप्पणी गर्दै आएका छन् । मंसिरको तेस्रो साता आयोजित लोसपाको केन्द्रीय समिति बैठकसमेत बहिष्कार गरेका महतो अब बहुल राष्ट्र राज्य निर्माणको एजेन्डासहित नयाँ आन्दोलनको तयारीमा लागेका हुन् । 

‘उत्पीडिनमा परेका सबै जातजाति र समुदाय मिल्नुपर्छ भन्ने गजेन्द्रबाबुको मान्यता थियो,’ महतोले तत्कालीन सद्भावना पार्टीका संस्थापक सिंहलाई सम्झँदै भने, ‘उहाँले यसका लागि प्रयास पनि गर्नुभयो, तर शासक वर्गले गर्न दिएनन् । पूर्वमा कोचेमेचे हुँदै पश्चिममा थारू र मुस्लिमसम्म सबैलाई मिलाएर पहिचानको लडाइँ लड्न चाहनुहुन्थ्यो । उहाँको अधुरो सपना पूरा गर्न बाँकी छ । अधिकार र पहिचानको सवाल बाँकी नै छ । पहिले पहिचान त्यसपछि अधिकार । पहिचान नभएपछि अधिकार कसरी पाइन्छ ? त्यसैले अहिले पनि पहिचानको संघर्ष प्राथमिकतामा रहनुपर्छ । यसका लागि आन्दोलन गर्न तयार हुनुपर्छ ।’

सांस्कृतिक आन्दोलनमार्फत नयाँ क्रान्ति सुरु गर्ने तयारीमा रहेको महतोले बताए । ‘बहुल राष्ट्र राज्य निर्माणका लागि देशमा एउटा क्रान्तिको आवश्यकता छ । अब त्यो आन्दोलन अर्थात् राष्ट्रिय मुक्ति क्रान्तिको परिकल्पना हामीले गरेका हौँ,’ महतोले भने, ‘यो देशमा सबैले अधिकार र पहिचान पाउनुपर्छ । सांस्कृतिक आन्दोलनबाटै हाम्रो क्रान्ति सुरु हुन्छ । हामी पहिचान देखिने गरी सांस्कृतिक आन्दोलन गर्छौँ । पछि त्यो पहिचानको अधिकारमा परिणत हुन्छ । हामी त्यसकै तयारी गरिरहेका छौँ ।’

महतोले उत्पीडिनमा परेका मधेशीसहित आदिवासी जनजाति समुदायलाई पनि आन्दोलनमा सहभागी गराएर देशव्यापी आन्दोलनको ‘मोडल’ तयार गरिरहेका छन् । ‘उत्पीडनमा परेको मधेशी–जनजाति अब मिल्नुपर्छ,’ उनले भने, ‘सबै मिले भने हामीसँग दुईतिहाइ जनसंख्या हुन्छ । बाँकी जनसंख्याको सवाल पनि हामीले उठाउने हो । यहाँ हाम्रो सभ्यता र संस्कृतिमाथि पनि आक्रमण भइरहेको छ, त्यो पनि हाम्रो एजेन्डा हुन्छ । स्वदेशवाद भनेको त्यही हो । आफ्नो सभ्यता, संस्कृति र पहिचानको रक्षा गर्ने हो ।’  

महतो औपचारिक रूपमा लोसपा त्याग नगरी नयाँ अभियान घोषणा गर्ने तयारीमा छन् । ‘यो देशलाई साझा फूलबारी भनियो, तर एकलजसरी चलाइयो,’ उनले भने, ‘तर, यो एकल जातीय राज्य होइन, यो बहुल राष्ट्रिय राज्य हो । यो मधेशीको पनि हो, जनजातिको पनि हो, थारूको पनि हो, खस–आर्यका पनि हो, सबैको देश हो । यद्यपि, अहिलेसम्म सबैको देश बन्न सकेन । एकल चिन्तन र सोचबाट यो देशको शासन र संविधान बनाइनु र चलाइनु नै यो सबै समस्याको जड हो । अब यसको अन्त्यका लागि आन्दोलनको तयारी गरेका हौँ ।’

नयाँ आन्दोलनको तयारीमा रहेका महतोलाई लोसपाकै युवा नेताहरू केशव झा, अनिल महासेठलगायतले साथ दिइरहेका छन् । नयाँ आन्दोलनको विचार र स्वरूप निर्माणका लागि महतोलाई दार्शनिक बुद्ध छिरिङ मोक्तानले सहयोग गरिरहेका छन् ।