- वि.सं २o८१ बैशाख १९ बुधबार
विश्वकै उत्कृष्ट पदयात्रा मार्गका रूपमा परिचित अन्नपूर्ण पदमार्गमा सन् २०२३ मा हालसम्मकै धेरै पर्यटकले भ्रमण गरेका छन् । सो वर्ष एक सय ७३ देशका एक लाख ९१ हजार पाँच सय ५८ पर्यटकले भ्रमण गरेको अन्नपूर्ण संरक्षण क्षेत्र आयोजना (एक्याप) पोखराका प्रमुख डा. रविन कँडरियाले जानकारी दिए । उनले भने, ‘यो संख्या हालसम्मकै धेरै हो । सन् २०२२ मा एक लाख २९ हजार सात सय ३३ जनाले पदमार्गको भ्रमण गरेका थिए ।’
पदमार्गमा सार्क राष्ट्रबाट ९७ हजार पाँच सय ५४ र अन्य देशका ९४ हजार चारजना पर्यटकले भ्रमण गरेका छन् । त्यसमध्ये सबैभन्दा बढी भारतबाट ९६ हजार आएका छन् । यसैगरी फ्रान्सका आठ हजार पाँच सय २६, जर्मननीका सात हजार ६ सय ४१, अमेरिकाका सात हजार दुई सय ४९, बेलायतका सात हजार एक सय ७४ र चीनका ६ हजार तीन सय २३ पर्यटकले अन्नपूर्ण क्षेत्र भ्रमण गरेको तथ्यांक छ । कोरोनाका कारण सन् २०२० देखि सुस्ताएको पदमार्गले गत वर्षदेखि पुरानै लय लिँदै हालसम्मकै धेरै पर्यटक भिœयाएको हो ।
विकासका नाममा विनाश हुँदै पदमार्ग
एक दशकअघि अन्नपूर्ण राउन्ड पदमार्ग पूरा गर्न २०–२१ दिन लाग्थ्यो । तर, अहिले हप्ताको समयमा पूरा हुने नेपाल ट्रेकिङ एसोसिएसन (टान) गण्डकीका सचिव तीर्थराज सुवेदीले बताए । विकासका नाममा जताततै सडक खनिएका कारण पदमार्ग गर्ने समय घटेको र यसले पर्यटकको बसाइँसमेत छोट्टिएको उनको भनाइ छ । स्थानीय सरकार र सरोकारवाला निकायले त्यस क्षेत्रको प्रवर्द्धन र पूर्वाधार विकासमा ध्यान नदिएको सुवेदी बताउँछन् । उनले भने, ‘पदयात्रा गर्नेको संख्या बढाउने हो भने हाल भइरहेको पदयात्रा मार्गको संरक्षण र नयाँ स्थानको खोजी गरी आवश्यक पूर्वाधार निर्माण गरी व्यवस्थित गर्न आवश्यक छ ।’
चक्रिय अन्नपूर्ण पदयात्रामा जाने अधिकांश पर्यटक अन्नपूर्ण आधार शिविरसम्म पुग्ने गरेका छन् । कास्कीको अन्नपूर्ण गाउँपालिकामा पर्ने अन्नपूर्ण आधार शिविरसम्म जाने पदमार्गलाई कसरी व्यवस्थित बनाउन सकिन्छ भनेर गाउँपालिकाले आवश्यक काम सुरु गरेको गाउँपालिकाका प्रवक्ता भरतमान गुरुङ बताउँछन् । पालिकाले पदमार्गका विभिन्न स्थानमा आवश्यक पूर्वाधारहरूको निर्माण र भएकाहरूको संरक्षणको काम, अप्ठ्यारो भएका स्थानमा सिँढी बनाउने, झोलुंगे पुल निर्माणसँगै वडा र स्थानीय पर्यटन व्यवसायीको मागका आधारमा आवश्यक बजेट निकासा गरेर काम गरिरहेको उनको भनाइ छ । साथै, बिरेठाँटीमा पर्यटन सूचना केन्द्र सञ्चालनको अन्तिम तयारीमा रहेको उनले बताए । एकपटक आएका पर्यटकलाई पुनः आउने वातावरण कसरी बनाउने भन्ने काममा आफूहरू लागेको उनको भनाइ छ ।
पर्यटक बढे पनि पदयात्रा गर्ने घटे
अन्नपूर्ण क्षेत्रमा भ्रमण गर्ने पर्यटकको संख्या बढे पनि पदयात्रा गर्नेहरू भने घटेको अन्नपूर्ण संरक्षण केन्द्रका प्रमुख डा. रविन कँडरियाले बताए । सार्क देशका पर्यटकको संख्या बढ्नु र त्यसमा पनि ९५ प्रतिशतभन्दा बढी भारतीय हुनु भनेको पदयात्रा गर्नेको संख्या घट्नु रहेको उनको भनाइ छ । यस क्षेत्रमा मुक्तिनाथ मन्दिरसमेत पर्ने भएकाले अधिकांश भारतीयहरू मन्दिर दर्शन गरेर फर्कने उनले जानकारी दिए । सार्कबाहेक अन्य देशका पर्यटक घट्दो क्रममा रहेका छन् । पदयात्रा मार्गमा सडक निर्माणका कारण धुलोमैलोसँगै बाढीपहिरोले अन्य देशका पर्यटकको संख्या घट्दै गएको उनको अनुमान छ । सन् २०१९ देखि पदमार्गमा आउने अन्य देशका पर्यटकको संख्या घट्दो छ । २०१९ मा एक लाख ३३ हजारमा रहेको संख्या २०२३ मा आइपुग्दा ९४ हजारमा सीमित छ । सन् २०१९ मा सार्क राष्ट्रका पर्यटकको संख्या ४६ हजार रहेकोमा २०२३ मा त्यो संख्या ९७ हजार पुगेको छ । चार वर्षअघि भारतीय प्रधानमन्त्री नरेन्द्र मोदीले मुक्तिनाथ मन्दिर भ्रमण गरेसँगै भारतीयको संख्यामा प्रत्येक वर्ष वृद्धि हुँदै गइरहेको छ ।
प्रवेश शुल्कबापत ३७ करोड ९५ लाख ६६ हजार राजस्व संकलन
पदमार्गबाट वार्षिक करोडौँ राजस्व संकलन भएसँगै हजारौँले रोजगारी पाएका छन् । तर, यसको संरक्षण र विकासमा ध्यान नपुगेको स्थानीय पर्यटन व्यवसायीहरूको गुनासो छ । अन्नपूर्ण सेन्चुरी पर्यटन समिति घान्द्रुकका अध्यक्ष ललित गुरुङ भन्छन्, ‘सरकारले यस क्षेत्रलाई महत्वमा राखी जसरी प्राथमिकताका साथ यसको प्रचारप्रसारसगै विकास र सरक्षणको काम गर्नुपर्ने हो, त्यो भएको छैन ।’ रोजगारीका लागि दैनिक हजारौँ बिदेसिएको समयमा यस्तै अन्य पदमार्गमा आवश्यक विकास गर्न सके धेरैले स्वदेशमै रोजगारी पाउने उनको भनाइ छ ।
पदमार्गमा जाने पर्यटकबाट प्रवेश शुल्कबापत सन् २०२३ मा ३७ करोड ९५ लाख ६६ हजार राजस्व संकलन गरिएको छ । एक्यापले त्यस क्षेत्रमा जाने सार्क देशका पर्यटकबाट एक हजार र अन्य देशका पर्यटकबाट तीन हजार प्रवेश शुल्क लिने गरेको छ । उठेको शुल्क आवश्यक स्थानमा पुल बनाउने, बाटो मर्मत गर्ने, आवश्यक पूर्वाधार थप्नेलगायतका काममा एक्यापले खर्च नगरेको भन्दै स्थानीयसँगै सम्बन्धित पालिकाहरूले विरोध गर्दै आइरहेका छन् ।
