दृष्टिकोण प्रिन्ट संस्करण

अहिलेसम्मकै कमजोर अवस्थामा पुटिन

रुसी राज्य प्रमुखका रूपमा असफलताका लागि उनी अन्तिम जिम्मेवार व्यक्ति हुन्

प्रत्येकपटक भ्लादिमिर पुटिनले गडबड गर्दा एउटै प्रश्न सोधिन्छ– के यसले कुनै फरक पार्छ ? गत हप्ता मस्कोनजिकैको क्रोकस सिटी कन्सर्ट हलमा १३७ जनाको मृत्यु हुने गरी भएको हमला पुटिनले आफ्नो २५ वर्षको शासनकालमा सामना गर्नुपरेको ठूलो संकटमध्ये एक हो । यसमा कुनै शंका छैन कि रुसी राज्यप्रमुख र यसको सुरक्षा बलका समग्र प्रमुखको रूपमा उनी असफलताका लागि अन्तिम जिम्मेवार व्यक्ति हुन् । कुनै पनि सामान्य राजनीतिक प्रणालीमा उनको राजीनामाको अपेक्षा गरिन्छ । तर, उनले दिँदैनन् । राजीनामा अकल्पनीय छ भन्ने तथ्य पुटिनको शक्तिको संकेत होइन । स्वतन्त्र छानबिनको माध्यमलाई अन्त्य गर्दै उनको अधिनायकवादले रुसी समाजभित्र ‘चेक एन्ड ब्यालेन्स’लाई अन्त्य गरेको छ । उनलाई एक्लै कार्य गर्न दिनुहोस् ।

यद्यपि, लामो समयदेखि भ्रमित र क्रमिक रूपमा गलत जानकारी दिइए पनि रुसी जनता भने मुर्ख छैनन् । सडकमा रगत र शोकमा रहेको राष्ट्रको साथ पुटिनको असामान्य शक्तिरूपी मिथक हालै गम्भीर बनेको कुरा छिपेको छैन । रुसी प्रशासन क्रेमलिनले पुटिनको हालैको राष्ट्रपति चुनावमा उनको ‘विजय’ सुनिश्चित गर्न ‘सूचना व्यवस्थापन’ (झुट कथन र प्रचार) मा एक अर्ब युरोभन्दा बढी खर्च गरेको अनुमान गरिएको छ । त्यसअतिरिक्त इन्टरनेट र राज्यको मिडिया खर्चमा २० गुणा वृद्धि भएको रिपोर्ट गरिएको थियो । यी सबैको एउटै उद्देश्य थियो– पुटिनलाई एक अजेय, अपरिहार्य आधुनिक समयका जारको रूपमा चित्रण गर्नु थियो, जसले बहादुरीका साथ मातृभूमि रुसलाई आफ्ना शत्रुबाट जोगाउँछ । यद्यपि गत शुक्रबार चार बन्दुकधारीले निर्दयी हिंसाको अराजक उन्मादमा त्यो मिथकलाई व्यापक रूपमा ध्वस्त पारे । आक्रमणकारी अवरोधरहित थिए, पीडितलाई कुनै चेतावनी दिइएको थिएन र पुटिनका सबै विशाल सुरक्षा संयन्त्र नागरिकको हत्या रोक्न असमर्थ थिए । रुसजस्तै अधिनायकवादी समाजमा पनि यो घातक लापरबाहीलाई माफी हुँदैन वा बिर्सिइँदैन ।

तर, त्यो छुट पुटिनमा छ । यसले उनको व्यक्तिगत र राजनीतिक स्थितिमा अर्को आधारभूत कमजोरीलाई औँल्याउँछ– उनी सम्पर्कबाट टाढा छन्, दिनहुँको रुसी वास्तविकताबाट यति अलग छन् कि उनी आफ्नै दुष्ट कथामा विश्वास गर्छन् । इस्लामिक स्टेट (जसले आक्रमण गरेको स्वीकार गरेको छ)ले अनलाइनमा प्रकाशित गरेको स्पष्ट भिडियोका बाबजुद पुटिन युक्रेनी ‘नाजी’लाई निरन्तर दोष लगाउँछन् । यो निन्दाभन्दा परको कुरा हो । यो सीमारेखा मनोरोग हो । यस विकृत गल्तीलाई समर्थन गर्ने प्रमाणको सानो अंश पनि छैन र यसलाई किभमा डरलाग्दो ढंगले अस्वीकार गरिएको छ ।

अप्रमाणित षड्यन्त्र सिद्धान्त पुटिनको विशेषता नै हो । अपेक्षा यो छ कि प्रमुख आलोचक एलेक्सी नाभाल्नीको हालैको हत्याबाट असन्तुष्ट क्रेमलिन घरेलु असन्तुष्टिलाई थप दबाउन, राजनीतिक नियन्त्रण विस्तार गर्न, युक्रेन युद्ध बढाउन र यहाँसम्म कि जनपरिचालनको आदेश दिन आक्रमणलाई साहसिक रूपमा लिनेछ ।

पुटिन वास्तविकता र बहानाबीचको भिन्नता बताउन वा कम्तीमा स्वीकार गर्न अक्षम छन्, किनभने उनी आफैँ झुटको भवनमा बसेका छन् । उनको शक्ति र उनको राष्ट्रपति प्रणालीगत झुटमा आधारित छ, जहाँ बन्दी राष्ट्रलाई दैनिक ठूलो परिमाणमा झुट विवरण उपलब्ध गराइन्छ । कहिलेकाहीँ सम्पन्न हुने आधारभूत सम्झौता पुटिन र जनताबीच समझधारी हो, जहाँ उनले सुरक्षा प्रदान गर्दछन् र उनीहरूले समर्थन गर्छन् । यद्यपि यो सबैभन्दा ठूलो झुट हो ।

पुटिन सामान्य रुसीमाथि भएको आक्रमणको तिरस्कार गर्दैनन् । क्रोकस सहरमा ठूलो झुट क्रूर रूपमा पर्दाफास भयो । निर्दोष मानिसको मृत्युमा देश पीडामा डुबेका वेला पुटिन चुपचाप लुके र कसरी दोषारोपण गर्नेबारे १९ घन्टासम्म षड्यन्त्रमूलक योजना गरे । उनको स्वार्थी, बेवास्तापूर्ण असहजता बारम्बार साक्षी छ । सन् २००० मा कुर्सक पनडुब्बी विपत्लाई बेवास्ता गर्ने उनको कठोर प्रयास र ग्रोज्नीको दोस्रो घेराबन्दीको समयमा उनले मास्टरमाइन्ड गरेको नरसंहारलाई सम्झनुहोस् । हालसालै रुसले आधुनिक समयको सबैभन्दा मूर्ख भू–रणनीतिक गल्तीको नेतृत्व गरेको छ (युक्रेनमा अयोग्य आक्रमण) । परिणामस्वरूप रुसमा ठूलो हताहती भयो ।

पुटिनको सन्दर्भमा उनी सधैँ आफ्ना बारे मात्र सोच्छन् । आफ्नै असुरक्षाका बारेमा निरपेक्ष शक्तिको आवश्यकता र पुनर्जीवित रुसी साम्राज्य महिमाको भ्रममा रुमल्लिन्छन् । अन्य मानिसबारे उनी कहिल्यै सोच्दैनन् । पुटिनको युद्ध र पश्चिमसँगको गतिरोधले रुसलाई जीवन, सम्पत्ति र प्रतिष्ठाका हिसाबले गरेको क्षति अतुलनीय छ । यद्यपि यो उनको स्थायी उन्माद हो । उसले सोच्ने र गर्ने सबै कुरा उन्मादसँग सम्बन्धित देखिन्छ । यो महिनाको निर्वाचनपछि बोल्दै उनले फेरि पनि आफ्नो उन्मादलाई मुख्य केन्द्र बनाउने वाचा गरे । किन ? किनभने उनको सुकेको, सुस्त हृदयको गहिराइमा उनलाई थाहा छ कि यो एक भयानक गल्ती थियो । धेरैजसो रुसीले प्रस्ट रूपमा पुटिनको उन्माद सेयर गर्दैनन् । बरु उनीहरूले पुटिनको युद्धले उनीहरूको परिवार, जीवनस्तर, संकुचित स्वतन्त्रता र व्यक्तिगत सुरक्षालाई हानि पुर्‍याएको स्पष्टताका साथ देख्छन् । शासन व्यवस्थाले गरेको निर्वाचन भ्रामक छ । धेरै रुसी यसलाई अन्त्य गर्न चाहन्छन् । तिनीहरूको मौनता सहमति होइन, न त यसले अनुमोदनलाई संकेत गर्छ । यो विषय त्रासमा जरा गाडिएको छ ।

पुटिन असुरक्षित छन् । उनले अतिवादीको आक्रमण आउँदै गरेको देखेको हुनुपर्छ । तर, अहंकार र आत्मसन्तुष्टिले उनलाई अन्धो बनायो । जब संयुक्त राज्य अमेरिकाले उदारताका साथ एक आसन्न षड्यन्त्रबारे स्पष्ट सूचनाको खुलासा गर्‍यो, पुटिनले यसलाई गलत सूचनाको चालका रूपमा अस्वीकार गरे । जब सुरक्षा सेवाले इस्लामवादी लडाकुलाई ट्रयाक गर्न सुझाव दिए, तिनीहरूले उनको आदेशमा विपक्षीहरू, पत्रकारहरू र समलिंगी मानिसलाई उत्पीडन गरिरहेका थिए । पुटिनले रुसी राज्यलाई आफ्नै छविमा पुनर्निर्माण गरेका छन्, क्रूर, अयोग्य, अज्ञानी, अविश्वासी, भ्रमपूर्ण र पृथक् । यो पुटिनजस्तै मौलिक रूपमा कमजोर छ । बढ्दो रूपमा एउटा विपत्तिले अर्को विपत्तिलाई पछ्याउँछ, उनको पकड चिप्लिन्छ, शक्ति कमजोर हुँदै जानेछ र डर हराउनेछ । क्रोकस सिटी अत्याचारले यो प्रक्रियालाई गति दिनेछ । यसले फरक पार्छ ।

–द गार्जियनबाट