अर्थ प्रिन्ट संस्करण

कतारबाट पनि युरोप तस्कर हुँदै नेपाली श्रमिक

दलालले दुबईबाट नेपाली युवालाई युरोप तस्कर गर्दै आएका छन्

पछिल्लो समयमा कतारमा काम गर्ने नेपाली श्रमिकहरू पनि युरोपतर्फ तस्कर हुन थालेका छन् । कतारमा सञ्चालित कन्सल्टेन्सीहरूले सातदेखि १० लाख शुल्क असुल गरी नेपाली श्रमिकलाई युरोप तस्कर गर्न थालेका हुन् । युरोपमा स्थायी बसोवासको सुविधा पाउन सकिने भएपछि लामो समय कतारमा काम गरेका नेपाली श्रमिकहरू त्यता आकर्षित हुन थालेका हुन् । 

कतारमा आप्रवासीलाई स्थायी बसोवासको सुविधा दिएको छैन । त्यसैले कतारमा लामो समय काम गरेका नेपाली युवाहरू पनि स्वदेश फर्कनुभन्दा युरोपियन मुलुकतर्फ जान लालायित हुन थालेको गैरआवासीय नेपाली संघ कतारका अध्यक्ष रमेश भट्टले बताए । ‘कतार छाडेर युरोप जान चाहने नेपाली श्रमिकको अहिले लर्को नै लागेको छ,’ उनले भने । कतारमा करिब चार लाख संख्यामा नेपाली श्रमिक छन् । जसमध्ये करिब १५ हजार महिला श्रमिकको संख्या छ । अधिकांश नेपाली श्रमिक अदक्ष छन् ।

 युरोपको सेवा–सुविधाबाट आकर्षित भएका नेपाली श्रमिकलाई कन्सल्टेसीहरूले विभिन्न प्रलोभन देखाउने गरेको संघका अध्यक्ष भट्टले बताए । यसअघि दलालहरूले दुबईलाई नेपाली युवा युरोप तस्कर गर्ने अड्डा बनाएका थिए । दुबईमा कार्यरत नेपाली श्रमिकलाई युरोप पठाउने तथा नेपालबाट दुबईलाई ट्रान्जिट बनाई युरोप तस्कर गर्ने ठूलै जमात छ । अहिले यो प्रवृत्ति कतारमा पनि फैलिएको उनले बताए । 

युरोप पठाउन कतारमा कन्सल्टेन्सी खुलेका छन् । कतार पुगेका नेपालीलगायत अन्य मुलुकका आप्रवासी व्यवसायीले नै यस्ता खालका कन्सल्टेन्सी सञ्चालन गरेका छन् । कन्सल्टेन्सीमार्फत जाने केही नेपाली श्रमिक युरोप पुग्न सफल भए पनि कतिपयले रकम खाएर भागेको समेत कतारमा कार्यरत युवाहरू बताउँछन् । 

अहिले नेपालबाट पनि युवाहरू युरोप जाने क्रम बढ्दो छ । तर, कतारबाट जाँदा थोरै रकम लाग्ने र प्रक्रिया सहज हुने हुँदा दलालहरू कतारमा नै सक्रिय भएका हुन् । कतारबाट करिब सातदेखि आठ लाख रुपैयाँसम्म खर्चेर दलालहरूले नेपाली युवालाई युरोपका विभिन्न मुलुकमा पठाउने गरेका छन् । विशेष गरी माल्टा, चेक रिपब्लिक, रोमानिया, क्रोएसिया, पोल्यान्ड, पोर्चुगललगायतका मुलुकमा नेपाली युवा तस्कर हुने गरेको पाइएको छ । 

 नेपाल फर्कन चाहँदैनन् युवा 
भोजपुरका सूर्य थापा (नाम परिवर्तन) वैदेशिक रोजगारीका लागि कतार आइपुगेको तीन वर्ष भयो । उनी एउटा कम्पनीमा मार्केटिङको काम गर्छन् । अहिले उनी पोर्चुगल जाने योजनामा छन् । कतारमा पारिश्रमिक राम्रै भए पनि युरोपमा पुग्न पाए परिवार पनि उतै सेटल गर्ने उनको योजना छ । ‘कतारमा जति समय बसे पनि काम गर्ने अनि नेपाल फर्कने हो । परिवार ल्याउन पनि अलि कठिन छ । त्यसैले यहाँ समय बिताउनुभन्दा युरोप जान सके परिवार पनि सेटल हुने थियो,’ उनले भने । 

थापा तत्काल नेपाल फर्कने पक्षमा भने छैनन् । मुलुकमा राजनीतिक वातावरणले काम गरिखान सक्ने अवस्था नभएको उनले गुनासो गरे । ‘आफ्नो देशभन्दा बाहिर बस्ने रहर त कसको हुन्छ ? तर, बाँच्नु त पर्‍यो । छोराछोरीको भविष्य पनि हेर्नुपर्‍यो,’ उनले भने । 

चितवनका गंगाराम पाण्डे (नाम परिवर्तन) वैदेशिक रोजगारीका लागि कतार आइपुगेको आठ वर्ष भयो । पाण्डेले ट्याक्सी चलाएर राम्रो आम्दानी गर्छन् । तर, यति नै दुःख युरोपमा गर्ने हो भने अझै बढी आम्दानी हुन सक्ने उनको अनुमान छ । पाण्डेले यसअघि नेपाल फर्केर व्यवसाय गर्ने प्रयास पनि गरे । नेपालमा पहुँच र पैसा नहुनेले सामान्य व्यवसाय गरेर खान नसक्ने उनको अनुभव छ । त्यसैले अब उनी युरोप जान चाहन्छन् ।

युरोप जान कन्सल्टेन्सीमार्फत प्रक्रिया अगाडि बढाएको उनले बताए । ‘नेपालबाट भन्दा कतारबाट युरोप जान सजिलो छ । कन्सल्टेन्सीले सात लाख लाग्ने भनेको छ,’ उनले भने । उनी पोर्चुगल जाने योजनामा छन् । पाण्डे र थापाजस्तै कतारबाट युरोप पलायन हुन चाहने नेपाली युवाको जमात थुप्रै छ । कतारमा राम्रो आम्दानी हुने नेपाली युवाले अमेरिका, बेलायत र युरोपको भिसा लिएर कतार नै फर्केर काम गर्ने गरेको संघका अध्यक्ष भट्टले बताए । ‘परिवारसहित सेटल हुनका लागि मात्रै पनि नेपालीले युरोप अमेरिकाको भिसा लिएर बसेका छन्,’ उनले भने । 

 श्रम स्वीकृतिविना पठाउनेलाई सात वर्षसम्म जेल सजायको व्यवस्था
ऐनबमोजिम कतार पुगेका नेपाली श्रमिकले कतारका लागि मात्रै श्रम स्वीकृति लिएका हुन्छन् । युरोपियन मुलुकका लागि भने नेपाल सरकारबाट अनुमति लिएका हुँदैनन् । त्यस्तै, कतारमा सक्रिय व्यवसायी वा दलालले पनि सरकारबाट अनुमति पाएका हुँदैनन् । त्यसैले यसरी कतार, युएईबाट श्रमिकलाई युरोपियन मुलुकमा पठाउने कार्यलाई ऐनअनुसार ठगी मानिन्छ । 

विशेष गरी युएईको दुबई, आबुधाबी, सारजहाँपछि अहिले कतारको दोहामा यस्ता खालका गतिविधि हुने गरेका छन् । यी प्रदेशमा नेपाली युवाको संख्या धेरै भएकाले दलालहरूले यो क्षेत्रलाई अखडा बनाएका हुन् । यसरी करिब १० हजार युवा युएईबाट युरोपका विभिन्न मुलुकमा पुगेको अनुमानित आँकडा छ । कतारमा भने यो क्रम भर्खरै सुरु भएको छ । 

नेपाल सरकारको अनुमतिविना वैदेशिक रोजगारीमा पठाउने म्यानपावर व्यवसाय वा दलाललाई अधिकतम पाँच लाख जरिवाना र सात वर्षसम्मको जेल सजाय हुने अधिवक्ता सोम लुइँटेलले बताए । वैदेशिक रोजगार ऐन, २०६४ अनुसार नेपाल सरकारको अनुमति लिएका म्यानपावर व्यवसायीले मात्रै नेपाली श्रमिकलाई वैदेशिक रोजगारीमा पठाउन सक्नेछन् । त्यस्तै, वैदेशिक रोजगार विभागबाट श्रम स्वीकृति नलिईकन कुनै पनि मुलुकमा रोजगारीका लागि जान पाइनेछैन । यदि ऐनविपरीत काम गरेमा त्यसैलाई ठगी मानिने अधिवक्ता लुइँटेलले बताए ।

वैदेशिक रोजगार ऐन, २०६४ अनुसार दफा ४३ मा इजाजतपत्र नलिई वैदेशिक रोजगार व्यवसाय सञ्चालन गर्न नपाइने व्यवस्था छ । यदि कसैले वैदेशिक रोजगारमा लगाइदिन्छु भनी झुटो आश्वासन दिई वा प्रलोभन देखाई वैदेशिक रोजगारीमा लगाइदिने उद्देश्यले कुनै रकम लिएमा वा विदेश पठाएमा त्यसरी लिएको रकम र सोको ५० प्रतिशत हुने रकम हर्जानाबापत असुल गरी त्यस्तो व्यक्तिलाई विदेश जान र आउन लागेको खर्चसमेत भराइनेछ । साथै, पीडकलाई तीन लाख रुपैयाँदेखि पाँच लाख रुपैयाँसम्म जरिवाना र तीन वर्षदेखि सात वर्षसम्म कैद हुनेछ । विदेश पठाइनसकेको भए सो सजायको आधा सजाय हुनेछ । 

त्यस्तै, सोही ऐनको दफा ४४ अनुसार भने इजाजतपत्रवालाले स्वीकृति नलिई कामदार पठाएमा वा प्रलोभन देखाई रकम लिई विदेश नपठाएमा त्यसरी लिएको रकम र सोको ५० प्रतिशतले हुने रकम भराइनेछ । त्यस्तो इजाजतपत्रवालालाई तीन लाख रुपैयाँदेखि पाँच लाख रुपैयाँसम्म जरिवाना र तीन वर्षदेख सात वर्षसम्म कैद हुनेछ । साथै, त्यस्तो इजाजतपत्रवालाको इजाजतपत्रसमेत रद्द हुनेछ ।