- वि.सं २o८१ बैशाख १७ सोमबार
इस्तानबुलका मेयरका रूपमा ऐतिहासिक दोस्रो जितपछि टर्कीको प्रमुख विपक्षी दल ‘रिपब्लिकन पिपुल्स पार्टी (सिएचपी)का समर्थकलाई सम्बोधन गर्ने क्रममा एकरेम इमामोउलुले ‘नयाँ युगको प्रारम्भ’ भएको बताए । ‘एक नयाँ टर्कीको उदय हुँदै छ, जहाँ प्रजातन्त्र, स्वतन्त्रता, समानता, तर्कसंगतता, विज्ञान, प्रेम र एकता फस्टाउनेछ,’ उनले उत्साही समर्थकको भिडलाई सम्बोधन गर्दै भने ।
यसपटकको देशव्यापी स्थानीय तहको (नगरपालिका) निर्वाचनमा सिएचपीले सन् १९७७ पछिको उत्कृष्ट नतिजा हासिल गरेको छ । ‘यस चुनावमार्फत हामीले हामीभित्र रहेको प्रजातन्त्रलाई बाहिर ल्याएका छौँ,’ इमामोउलुले भने । यो कुरा राष्ट्रपति रेसेप तैयप एर्दोगानले हारपछि दिएको भाषणमा भनेका कुरासँग मिल्दोजुल्दो देखिन्थ्यो, जहाँ एर्दोगानले पछिल्लो निर्वाचनमा कसैको हार नभएको र लोकतन्त्रको जित भएको बताएका थिए ।
टर्कीको यसपटकको स्थानीय तहको निर्वाचनमा अधिकांश स्थानमा एर्दोगानको जस्टिस एन्ड डेभलोपमन्ट(एके)ले नराम्रो हार व्यहोर्यो । चुनावमा सबैभन्दा बढी चर्चा रहेको इस्तानबुलको मतपरिणामले एर्दोगानको प्रमुख प्रतिद्वन्द्वीका रूपमा इमामोउलुको छवि थप बलियो बनेको विश्लेषकहरूले बताएका छन् । एर्दोगान आफैँले दशकौँअघि इस्तानबुलको मेयरबाट आफ्नो राजनीतिक हैसियत बलियो बनाएर राष्ट्रिय राजनीतितर्फ फड्को मारेका थिए । यसपटक इस्तानबुलको चुनावमा एर्दोगान आफैँ आफ्ना दलको प्रचारमा लागेका थिए । तर, टर्कीको आर्थिक तथा सांस्कृतिक हबलाई पुनः आफ्नो दलको पोल्टामा पार्ने एर्दोगानको प्रयास असफल भयो ।
इमामोउलुले इस्तानबुलको मेयरको दोस्रो कार्यकाल सुरक्षित गर्ने क्रममा एर्दोगानले खडा गरेको छाया उम्मेदवारविरुद्ध फराकिलो अन्तरको सहज जित हासिल गरे । यस विजयमार्फत राष्ट्रिय राजनीतिमै इमामोउलु एर्दोगानलाई चुनौती दिन सक्ने नेताको रूपमा उदाएको विपक्षी नेता तथा विश्लेषकमाझ चर्चा सुरु भएको छ ।
उता इमामोउलुले इस्तानबुलको मेयरको दोस्रो कार्यकाल सुरक्षित गर्ने क्रममा एर्दोगानले खडा गरेको छाया उम्मेदवारविरुद्ध फराकिलो अन्तरको सहज जित हासिल गरे । यस विजयमार्फत राष्ट्रिय राजनीतिमै इमामोउलु एर्दोगानलाई चुनौती दिन सक्ने नेताको रूपमा उदाएको विपक्षी नेता तथा विश्लेषकमाझ चर्चा सुरु भएको छ । एर्दोगानले सन् २०२८ पछि पनि सत्ता फर्किने प्रयास गर्ने आशंकाबीच विपक्षीले यसलाई राहतको संकेत मानेका छन् । एक–अर्काका प्रतिद्वन्द्वीका रूपमा हेरिएका दुई नेताबीच कतिपय कुरा भने समान छन् । दुवै टर्कीको कृष्णसागरको तटीय क्षेत्रबाट उदाएका नेता हुन् । त्यस्तै दुवैजना टर्कीको सबैभन्दा ठूलो सहर तथा देशको कुल अर्थतन्त्रको एकतिहाइ हिस्सा ओगट्ने इस्तानबुलको मेयरबाट राजनीतिमा चर्चामा आए । दुवैले टर्कीको अदालतबाट धक्काको सामना गरेको इतिहास छ ।
त्यसबाहेक दुवैजना फुटबलमा बलियो रुचि राख्छन् । सबैभन्दा महत्वपूर्ण यी दुई नेतामा मतदातालाई तान्न सक्ने क्षमता छ । व्यक्तित्व र रुचिबाहेक राजनीतिक विचारधाराको कुरामा भने उनीहरू विपरीत धारमा उभिएका छन् ।मिलनसार स्वभावका इमामोउलु पहिले व्यापार क्षेत्रमा संलग्न थिए । उनको परिवारमा श्रीमतीसहित तीन छोराछोरी छन् । स्थानीय तहको चुनावी अभियानमा सरसहयोग गरेको अंकारास्थित परामर्शदाता संस्था सान्डा ग्लोबलका प्रमुख सेलिम साजाकले इमामोउलुको राजनीतिक ब्रान्डको सबलता उनको व्यक्तित्वको ‘करिस्मा’ र कृष्ण सागर क्षेत्रको राजनीतिक पृष्ठभूमि भएको बताए ।
‘उनी टर्किस राजनीतिका बिल क्लिन्टनजस्ता हुन्, तर विवायेत्तर सम्बन्धको विवादमा नफसेका,’ इमामोउलुबारे साजाकले भने । एर्दोगान इस्तानबुलका मेयर इमामोउलुलाई मन पराउँदैनन् भन्ने स्पष्ट देखिन्छ । तर, एर्दोगानको यस भावनाले निम्त्याएको प्रतिद्वन्द्विताले इमामोउलुलाई राजनीतिमा छोटो समयमै उदीयमान नेताको रूपमा विकास ग¥यो । यसअघिको सन् २०१९ मा भएको मेयर पदको चुनावमा इमामोउलुको प्रारम्भिक जित अस्वीकार गर्दै एर्दोगानले दोस्रो चुनावको माग गरे, दोस्रोमा इमामोउलुको पक्षमा थप धेरै मत खसेको थियो । यसले गर्दा सुरुदेखि नै उनलाई एर्दोगानको प्रतिद्वन्द्वीका रूपमा स्थापित ग¥यो । तर, यो नतिजा इमामोउलुको पहिलो कार्यकालभरि कानुनी समस्याको रूपमा बल्झिरह्यो ।
मेयर पदको पहिलो कार्यकालको जितपछि एक न्यायाधीशले उनलाई सार्वजनिक अधिकारीको आलोचना गरेको घटनामा साढे दुई वर्षको जेल सजाय र राजनीतिक प्रतिबन्ध लगाए । पुनरावेदन अदालतले यस मुद्दामा अझै निर्णय गर्न बाँकी छ । यो सजाय एर्दोगानको विगतको उस्तै घटनाको प्रतिध्वनिजस्तो देखिएको थियो । कुनै समय एर्दोगानले वाचन गरेको एक कविताले धार्मिक घृणा फैलाएको भन्दै उनलाई राजनीतिक प्रतिबन्ध लगाएको थियो । त्यस मुद्दामा सन् १९९९ मा एर्दोगान केही समय जेल पनि परे ।
गत वर्ष, अर्को एक अदालतले सन् २०१५ मा बेलिकडुजु जिल्लाको मेयर हुँदा इमामोउलुले सार्वजनिक बोलपत्रमा अनियमितता गरेको आरोपमाथि मुद्दा सुनुवाइ सुरु गरेको छ । आरोप प्रमाणित भए तीनदेखि सात वर्षसम्मको सजाय हुन सक्छ । जबकि इमामोउलुले बारम्बार उनको मेयरको काममा केन्द्रबाट अवरोध पुर्याउने गरिएको बताउने गरेका छन् । यसले चुनावी वाचा पूरा गर्न कठिनाइ भएको उनको ठम्याइ छ । उनको यस कुरालाई मतदाताले विश्वास गरेका कारण डेढ करोडभन्दा बढी जनसंख्या भएको सहरमा केन्द्र सरकारको दलका उम्मेदवार पराजित भएका छन् ।
चामत्कारिक राजनीतिक व्यक्तित्व भएका यी दुई नेता केही अवसरमा एक–अर्काको सम्मुख पनि परेका छन् । सन् १९९४ मा इस्तानबुल विश्वविद्यालयबाट व्यवसाय प्रशासनमा स्नातक गरेपछि इमामोउलु आफ्नो पारिवारिक निर्माण व्यवसायमा सरिक भए । उनको फुटबल प्रेमले उनलाई ट्राब्जोको गृह फुटबल टिमको प्रशासक बन्न प्रेरित गर्यो । यही टिमबाट कुनै समय एर्दोगानले अर्ध–व्यावसायिक फुटबलरको छोटो भूमिका निभाएका थिए ।
इमामोउलुले हालसालै उनी र एर्दोगानको भेटबारे पनि चर्चा गरे । सन् १९९० को दशकको बीचतिर एर्दोगान इस्तानबुलको मेयर बनेपछि सहरको गुन्गोरेन जिल्लामा एक जवान इमामोउलुले चलाइरहेको मांसाहारी रेस्टुरेन्टमा गएका थिए । ‘मेयरको सुरुवाती महिनामा मैले उनलाई सेवा गरेको थिएँ,’ इमामोउलुले विगत सम्झिँदै भने, ‘उनले मेरो रेस्टुरेन्टमा मिटबल खाए । मैले त्यसको पैसा लिइनँ र उनी बाँचुन्जेल त्यो शुल्क तिर्नुपर्नेछैन ।’
– रोयटर्स र एएफपीबाट
