दृष्टिकोण प्रिन्ट संस्करण

बालबालिकामा इन्टरनेटको बढ्दो लत

बालबालिकामा सामाजिक सञ्जालको बढ्दो लतको निदान समयमै खोजिएन भने त्यसले बिकराल स्थिति निम्त्याउन सक्छ

कोभिड–१९ का कारण अस्तव्यस्त रहेका हरेक क्षेत्रमध्ये एक हो, शैक्षिक क्षेत्र । पछिल्लो समय यस क्षेत्रमा केही सामान्य परिवर्तन देखिए पनि खासै ठूलो सुधार भने हुन सकेको छैन । शैक्षिक संस्थाहरू बन्द रहँदा भर्चुअल माध्यमबाट कक्षाहरू सञ्चालन गरिए । जुनसुकै सभा, गोष्ठी तथा अन्य भेटघाट पनि जुम प्रविधिमार्फत हुन थाले । सुरुवाती तीन–चार महिना अस्तव्यस्त रहे पनि बिस्तारै मानिसहरू प्रविधिसँग नजिकिँदै गए । 

त्यसको प्रत्यक्ष असर अहिले बालबालिकादेखि वयष्कसम्म देख्न थालिएको छ । हाल विद्यालयहरू सञ्चालनमा आइसकेको परिपे्रक्ष्यमा पनि बालबालिकाहरू अलमलमा देखिन्छन् । यसको एक मात्र कारण हो, सामाजिक सञ्जाल र इन्टरनेट । २१औँ शताब्दीमा प्रविधिसँगसँगै अगाडि बढ्नु स्वाभाविक पनि हो । हरेक कुराको सही र समुचित प्रयोग भएमा मात्र हामीले त्यसबाट लाभ लिन सक्छौँ । अन्यथा, हामी हरेक बेथिति र विसंगतिलाई आत्मसात् गर्दै अगाडि बढिरहेका हुन्छौँ । 

हालको परिस्थिति नियाल्ने हो भने कोभिड संक्रमण र निषेधाज्ञाका कारण लामो परिस्थितिसम्म पनि बालबालिका विद्यालय जानबाट वञ्चित रहे । यस समयमा हुर्किंदै गरेका बालबालिकादेखि वृद्धवृद्धासम्मको समय व्यतीत गर्ने, मनोरञ्जन लिने एक मात्र साधन बन्यो मोबाइल । जसले गर्दा अहिलेको सामान्य परिस्थितिमा पनि त्यसको कुलतले हामीलाई छाडेको छैन । हिजो के थियो होइन, आज के भइरहेको छ भन्नेले ठूलो प्रभाव पार्छ । हामीले हिजो के गर्यौं होइन, भोलि कसरी अगाडि बढ्छौँ भन्नेले जीवनमा महत्वपूर्ण भूमिका खेलेको हुन्छ । लामो समय प्रविधिसँग नजिक रहेका बालबालिका हिजोआज सामाजिक सञ्जालको प्रभावमा फसेका छन् । समयमै यसको निदान खोजिएन भने त्यसले कुनै दिन बिकराल स्थिति ननिम्त्याउला भन्न सकिन्न । 

पछिल्लो समय हामीकहाँ मोबाइल फोन र इन्टरनेटको माग ह्वात्तै बढेको विभिन्न तथ्यांक सार्वजनिक भइरहेका छन् । जसले गर्दा अनलाइन कक्षाका नाममा सामान्य परिवारदेखि हुनेखाने परिवारसम्म ल्यापटप र इन्टरनेटको पहुँच पुगेको देखिन्छ । भर्चुअल कक्षाका रूपमा दिनभर घरभित्रै बसिरहँदा बालबालिका मोबाइल र ल्यापटपमै झुन्डिरहे । जसको प्रत्यक्ष असर हरेक घरघरमा हाल देखा परिरहेको छ । बालबालिकाहरू दिनरात मोबाइलमा झुन्डिइरहँदा यसले पार्ने असरबारे कसैलाई पनि ख्याल भएन । कम्तीमा बालबालिकाले केही न केही सिक्ने अवसर पाएकोमा सबै खुसी भए । 

अलमलमा रहेका अभिभावक र हातहातमा फोन भएका बालबालिकालाई मोबाइलको लत बसेको पत्तै भएन । जसले गर्दा आज घरमा केहीबेर फुर्सद हुँदा मोबाइल हेर्ने र भर्चुअल गेम खेल्ने बानी हाबी भयो । जसले गर्दा उनीहरूसित परिवारसँग गफगाफ गर्ने फुर्सद र केही नयाँ सिक्ने वा बोल्ने समय पनि भएन ।

परिस्थितिसँगसँगै अगाडि बढ्नु हाम्रो दायित्व र कर्तव्य हो भने हामीले गरेका कामले हामीमाथि पार्ने असरलाई पहिचान गर्न नसक्नु हाम्रो दुर्भाग्य हो । हाल घरभित्रकै परिवेश नियाल्ने हो भने पनि सँगै बसेका छोराछोरीलाई बुबाआमासँग बोल्ने फुर्सद छैन, न त बुबाआमालाई छोराछोरीसँग बोल्ने समय नै छ । यो एउटा समस्या हो र चुनौती पनि । आजको यस परिवेशबाट कहिले सुध्रिने हामी । 

युनिसेफद्वारा पछिल्लो समय उपलब्ध गराइएको तथ्यांकका आधारमा हेर्ने हो भने ‘लकडाउन र निषेधाज्ञाका कारण विश्वव्यापी रूपमा सातमध्ये कम्तीमा एकजना बालबालिका प्रत्यक्ष रूपमा प्रभावित भएका छन् । विश्वभर एक अर्ब ६० करोडभन्दा बढी बालबालिकाले शिक्षाको अवसर गुमाएको तथ्यांक सार्वजनिक भएको छ । 

युवा तथा बालबालिकाको शिक्षा, स्वास्थ्य र पर्यावरणीय क्षेत्रलाई ध्यानमा राखी उनीहरूको मस्तिष्कमा नराम्रा भावना या विचार पैदा हुनबाट रोक लगाउन सके हामीले बालबालिकामा सुधार ल्याउन सक्छौँ । पछिल्लो समयमा नेपाललगायत विभिन्न देशमा बालबालिकामा देखिएको भौतिक तथा अभौतिक प्रभावले गर्दा नै उनीहरू सामाजिक सञ्जाल तथा अन्य मनोरञ्जनका साधनतर्फ बढी आकर्षित भएको र त्यसमै लत बसेकाले अहिलेको अवस्थामा उनीहरूलाई प्रत्यक्ष अथवा भौतिक कक्षामा पनि निकै समस्या भइरहेको देखिन्छ ।