६५ वर्षीय लेखबहादुर रानाले गुल्मी सदरमुकाम तम्घासमा ४३ वर्षअघि व्यावसायिक रूपमा आर्ट (बोर्ड, ब्यानर लेखन) पेसा अपनाएका थिए । स्थायी जागिर छाडेर आर्ट पेसा रोज्दा उनलाई निकै सकस भएको थियो । तर, यही पेसाले उनलाई जिल्लाभरमै उदाहरणीय पनि बनायो ।लेखबहादुरको घर छत्रदेव गाउँपालिका–५ अर्घाखाँची हो । उनले ०३६ सालदेखि तम्घासमा आर्टको काम गर्दै आएका छन् ।

उनी गाउँकै एक विद्यालयमा स्थायी शिक्षक थिए । विद्यालय पुग्न घरबाट डेढ घन्टा लाग्थ्यो मासिक तलब एक सय ८२ रुपैयाँ आउँथ्यो । त्यो वेला शिक्षकलाई पेन्सनको व्यवस्था पनि थिएन । यही कारण उनको मन डुल्यो । त्यसपछि १५ पुस ०३६ को हिउँदे बिदामा काम खोज्न तम्घास आए । गाउँकै कुलप्रसाद श्रेष्ठले गुल्मी अदालतमा लेखापढी गर्थे । रानाले श्रेष्ठको सहयोगी भएर काम सिक्न थाले । तर, अक्षर र चित्रकला राम्रो भएकाले अधिवक्ता प्रेम आचार्यको आग्रहमा बजारकै राजकुमार कक्षपतिकोमा घडी, रेडियो मर्मत र आर्टको काम थाले । घडी, रेडियो मर्मत र आर्टबाट हुने आम्दानी देखेर उनले हुलाकमार्फत विद्यालयमा राजीनामा पठाए । कक्षपतिकोमा करिब ६ वर्ष काम गरेपछि उनले ०४३ सालदेखि आफँैले लगानी गरेर व्यावसायिक आर्ट गर्न थाले । 

 ‘हातैले लेख्दा गौरव महसुस गर्छु’
त्यसवेला इनामेल ल्याउनसमेत हिँडेर भैरहवा पुग्नु पथ्र्यो । पाल्पाबाट बोर्ड बनाएर डोकोमा बोकी ल्याउनुपर्ने अवस्था थियो । यही बाध्यताको अन्त्य लेखबहादुरले नै गरे । उनी भन्छन्, ‘त्यस वेला हातले लेख्नेबाहेक विकल्प थिएन । त्यही वेलाको सीपले अहिले पनि उनको हात खाली छैन ।’ आर्ट र घडी, रेडियोमर्मत रानाको रुचिको विषय हो ।

उनले कुनै तालिम वा प्रशिक्षण लिएका छैनन् । तत्कालीन समयमा पाल्पाको अशोक आर्टले बनाएका बोर्ड र ब्यानरबाट उनी प्रभावित भएका थिए । केही सरकारी कार्यालय र होटेलले बाहेक बोर्ड बनाउने चलन थिएन । उनी सम्झन्छन्, ‘त्यसवेला एउटै बोर्ड बनाएको डेढ सय लिन्थे । शिक्षकको महिनाभरको तलब एक सय ८२ रुपैयाँ थियो ।’

अहिले डिजिटल ब्यानर र बोर्डहरू बजारमा आएका छन् । सस्तो, मिहिनेत र समय कम लाग्ने भएकाले डिजिटलप्रति आकर्षण हुनु स्वाभाविकै हो । तर, बलियो र गुणस्तर खोज्नेहरू हातले लेखेकै बोर्ड–ब्यानर खोज्ने उनी बताउँछन् । यही कारण लेखबहादुरले लेख्न छाडेका छैनन् ।रानाकोमा अहिले विभिन्न विकास आयोजनाको होर्डिङ बोर्ड, साइनबोर्ड र नेमप्लेट बनाउनेहरू आउँछन् । हातले लेख्दा मिहिनेत र समय बढी लाग्ने भएकाले अलि महँगो पनि छ । उनी साइजअनुसार एक हजारदेखि पाँच हजारसम्मका होर्डिङ बोर्ड र साइनबोर्ड बनाउँछन् । 

 प्रविधिले पेसा पुस्तान्तरण भएन
लेखबहादुरले आर्ट थाल्दा धेरैले स्याबासी दिएका थिए । बोर्ड र ब्यानर बनाउन अब पाल्पा जानु नपर्ने भयो भनेर यहाँ मानिसहरू खुसी भएका थिए । 
उनले आर्ट पेसा अपनाएपछि जवार, विष्णु, रजी, श्रीनगर, गणेश, पुष्प र मोहनलगायत पनि चल्तीमा आए । उनले चार दशकसम्म धानेको पेसलाई आफ्नै सन्तानले भने अनुसरण गर्न सकेनन् । लेखबहादुरका दुई छोरा छन् । उनी आर्ट गर्दैनन् । पाँच बहिनी छोरीमध्ये दुई छोरीले मिरा टेलर्स सञ्चालन गरिरहेका छन् । तम्घासकै अरू आर्ट पेसामा लागेकाका सन्तान पनि यो पेसामा छैनन् । लेखबहादुरले हातले झन्डा, ब्यानर, साइनबोर्डसँगै, होर्डिङबोर्ड र नेमप्लेट बनाउँदै आएका छन् । उनी मासिक २०–३० हजार सहजै आम्दानी गर्छन् । 

 समृद्धिको ब्यानर त बनाए, तर  देश समृद्ध भएन 
चार दशकमा उनले कति दलका झन्डा बनाए कति ब्यानर र नारा लेखे लेखाजोखा नै छैन । व्यावस्था परिवर्तन र समृद्धिका थुप्रै नारा, झन्डा तथा पार्टीका ब्यानरमा कोरेरै कपाल फुलाए । तर, देशको अवस्था नफेरिएकोमा उनी दुःख मान्छन् ।उनकोमा झन्डा बनाउन सबै पार्टीका मानिस आउँछन् । यो उनको मौसमी व्यापार हो । उनी भन्छन्, ‘सबै पार्टीका गरेर सात सयभन्दा बढी त झन्डा नै बनाएँ हुँला ।’ उनी साना झन्डाको एक सय, मझौलाको तीन सय र ठूला झन्डा बनाएको पाँच सय लिन्छन् ।

 पार्टीको चिह्नअनुसार मूल्य फरक पर्ने उनी बताउँछन् । झन्डा र ब्यानर पनि मेसिनमार्फत छाप्न थालेकाले अब पेसा नै संकटमा पर्न लागेको उनको अनुभव छ । निर्वाचन आयोगले पनि टिसर्ट, टोपी, ब्यानरमा प्रतिबन्ध लगाएपछि उनी निरास छन् । ‘थुप्रै वर्षदेखि पार्टीका झन्डा र ब्यानर बनाएको छु । कैयाँै समृद्धिका नारा पनि पार्टीका ब्यानर र भित्तामा लेखेँ,’ उनी भन्छन्, ‘बुढेसकालसम्म न मेरो प्रगति भयो, न देशको समृद्धि नै ।’