स्वास्थ्य र जीवनशैली प्रिन्ट संस्करण

कस्तो हुनुपर्छ प्रारम्भिक बालशिक्षा ?

प्रारम्भिक बालशिक्षा बच्चाको विकासका लागि महत्वपूर्ण छ । यसले भविष्यको शैक्षिक र सामाजिक सफलताको जग बसाल्छ । प्रारम्भिक बालशिक्षाका विभिन्न मापदण्ड छन् । यी मापदण्डले साना बालबालिकाले हासिल गर्नुपर्ने सीप र ज्ञानको वर्णन र दिशानिर्देश गर्छन् ।

देशअनुसार यी मापदण्ड भिन्न छन्, तर फरक मापदण्डमा पनि धेरै समानता छन् । बालबालिकाका लागि काम गर्ने संस्था एनएइवाइसीले जन्मदेखि आठ वर्षसम्मका बालबालिकामा केन्द्रित रहेर प्रारम्भिक बाल्यकाल कार्यक्रमहरूका लागि १० मापदण्ड पहिचान गरेको छ । 

मापदण्ड

• बालविकास र सिकाइ प्रवद्र्धन गर्ने ।
• परिवार र सामुदायिक सम्बन्ध निर्माण गर्ने ।
• साना बालबालिका र परिवारलाई सहयोग गर्न अवलोकन, दस्तावेजीकरण र मूल्यांकन गर्ने । 
• बालबालिका र परिवारसँग जोडिन विकासात्मक प्रभावकारी दृष्टिकोण प्रयोग गर्ने ।
• अर्थपूर्ण पाठ्यक्रम निर्माण गर्न सामग्री ज्ञान प्रयोग गर्ने, पेसागत बन्ने । 
• परिवारसँग पारस्परिक सम्बन्ध स्थापना गर्ने । 
• बच्चाहरूबीच सकारात्मक सम्बन्ध प्रवद्र्धन गर्ने । 
• विकासात्मक रूपमा उपयुक्त अभ्यासहरू प्रयोग गर्ने । 
• कार्यक्रमको प्रभावकारिताको मूल्यांकन गर्ने । 
• यी मापदण्ड साना बालबालिकाले उनीहरूको विकासका आवश्यकता पूरा गर्न, उच्च गुणस्तरको शिक्षा प्राप्त गर्ने कुरा सुनिश्चित गर्न डिजाइन गरिएका हुन् । 

प्रारम्भिक बाल्यकाल शिक्षा अभ्यास 
बालबालिकाको सिकाइ र विकासलाई बढावा दिन शिक्षकहरूले प्रयोग गर्ने विधि नै प्रारम्भिक बाल्यकाल शिक्षा अभ्यास हो । त्यहाँ धेरै अभ्यास छन्, जुन प्रारम्भिक बाल्यकाल शिक्षामा प्रभावकारी भएको पाइन्छ । 

खेलमा आधारित सिकाइ : खेल प्रारम्भिक बाल्यकालको विकासको एक महत्वपूर्ण भाग हो । बच्चाले खेलका माध्यमबाट सिक्छन् र खेल–आधारित शिक्षाले उनीहरूलाई सुरक्षित र सहयोगी वातावरणमा अन्वेषण र प्रयोग गर्न अनुमति दिन्छ । 

विकासका लागि उपयुक्त अभ्यास
शिक्षकले बच्चाको उमेर र विकासस्तरका लागि उपयुक्त शिक्षण अभ्यास प्रयोग गर्नुपर्छ । यसमा सान्दर्भिक र आकर्षक गतिविधि प्रयोग गर्ने र सिकाइलाई बढावा दिने विषयहरू समावेश छन् । 

व्यक्तिगत निर्देशन : प्रत्येक बच्चा फरक हुन्छन् र शिक्षकले प्रत्येक बच्चाको आवश्यकता पूरा गर्न उनीहरूका लागि निर्देशन तयार गर्नुपर्छ । यसमा अतिरिक्त समर्थन प्रदान गर्ने वा विभिन्न सिकाउने शैली समायोजन गर्न सकिन्छ । गतिविधिहरू परिमार्जन गर्ने विषय समावेश हुन सक्छ ।

सहयोगी सिकाइ :  समूहमा हुने सिकाइले बच्चालाई एकअर्काबाट सिक्न र सामाजिक सीपहरू विकास गर्न अनुमति दिन्छ । सहयोगी सिकाइ गतिविधि पनि साना बच्चाका लागि धेरै रमाइलो हुन सक्छ । 

अभिभावकको संलग्नता : प्रारम्भिक बाल्यकाल शिक्षामा अभिभावकको संलग्नता महत्वपूर्ण हुन्छ । आमाबाबु आफ्नो बच्चाको पहिलो र सबैभन्दा महत्वपूर्ण शिक्षक हुन् र उनीहरूले आफ्नो बच्चाको शिक्षामा सक्रिय भूमिका खेल्न सक्छन् । 

निष्कर्ष : प्रारम्भिक बालशिक्षा बच्चाको विकासमा महत्वपूर्ण अवधि हो । साना बालबालिकाले के थाहा पाउनुपर्छ र गर्न सक्षम हुनुपर्दछ भन्ने मापदण्डहरू सेट गरेर शिक्षकले भविष्यको शैक्षिक सफलताका लागि बच्चाहरू ट्र्याकमा छन् भनी सुनिश्चित गर्न सक्छन् । उच्च गुणस्तरको प्रारम्भिक बाल्यकाल शिक्षा प्राप्त गर्ने बालबालिका शैक्षिक, सामाजिक र आर्थिक रूपमा सफल हुने सम्भावना बढी हुन्छ भन्ने अनुसन्धानले देखाएका छन् । त्यसैले प्रभावकारी शिक्षण अभ्यासहरू प्रयोग गरेर शिक्षकले साना बच्चाहरूको सिकाइ र विकासलाई बढावा दिनुपर्छ ।