- वि.सं Invalid date format
कर्णाली विकास बैंकको करिब साढे दुई अर्ब रुपैयाँ घोटाला प्रकरणमा एमाले केन्द्रीय सदस्य पशुपतिदयाल मिश्रा पक्राउ परेका छन् । प्रहरीको केन्द्रीय अनुसन्धान ब्युरो (सिआइबी)ले उनलाई बुधबार नेपालगन्जको धम्बोजी चोकबाट पक्राउ गरेको हो ।
मिश्रा बैंकको सञ्चालक हुँदा हिनामिनामा संलग्न रहेको पाइएपछि पक्राउ गरिएको सिआइबीका प्रवक्ता एसपी युवराज खड्काले बताए । बैंकका संस्थापक सञ्चालक रहेका उनी ०६६ देखि ०७५ सम्म अध्यक्ष थिए । त्यतिवेला बैंकले नियमविपरीत कर्जा प्रवाह गरेको सिआइबीको अनुसन्धानमा खुलेको छ । सिआइबीले बैंकका संस्थापक अध्यक्ष राजेन्द्रवीर राय र वित्त विभागका प्रमुख देवप्रकाशसिंह ठकुरीलाई थुनामा राखी अनुसन्धान गरिरहेको छ ।
‘कर्णाली विकास बैंकका अर्का अध्यक्ष पक्राउ परेका छन् । उनी ०६६ देखि ०७५ सम्म बैंकको अध्यक्ष भएको देखिन्छ । बैंकको रकम हिनामिनामा उनको मुख्य भूमिका देखिएकाले पक्राउ गरिएको हो । घटना सम्बन्धमा अनुसन्धान हुँदै छ,’ सिआइबीका प्रवक्ता एसपी खड्काले भने ।
सिआइबीको अनुसन्धानअनुसार ०७० देखि नै बैंकमा हिनामिना सुरु भएको देखिन्छ । जस आधारमा मिश्रा पनि अनुसन्धानको दायरामा आएका हुन् । उनी ०७९ को स्थानीय तह निर्वाचनमा एमालेबाट नेपालगन्ज उपमहानगरपालिकाको मेयर पदमा उम्मेदवार बनेकोमा कांग्रेस उम्मेदवार प्रशान्त विष्टसँग पराजित भएका थिए । उनी बाँकेका पूर्वजिविस सभापतिसमेत हुन् । बैंक हिनामिनाको पैसा उनले राजनीतिमा समेत खर्च गरेको सूचना सिआइबीको छ ।
प्रहरीले बैंकका संस्थापक अध्यक्ष रायलाई गत १७ जेठमा भारतको दिल्लीबाट पक्राउ गरी नेपाल ल्याएको थियो । कर्णाली विकास बैंकमा राष्ट्र बैंकले हस्तक्षेप गर्ने सूचना पाएपछि उनी फरार भएका थिए । राष्ट्र बैंकले गत ११ पुसमा कर्णाली विकास बैंकलाई संकटग्रस्त घोषणा गरेको थियो । राय कर्णाली विकास बैंकका संस्थापक अध्यक्ष तथा कार्यकारी अधिकृत हुन् । सञ्चालक समितिमा समेत पटक–पटक रहेका उनले बैंकको दुई अर्ब ५९ करोड रुपैयाँ घोटाला गरेका थिए । घोटालामा पक्राउ परेका ठकुरी सुरुदेखि नै संलग्न रहेको सिआइबीको दाबी छ ।
बैंकको कुल निक्षेप संकलन चार अर्ब ९० करोड रहेको देखिएको छ । नक्कली ऋणी खडा गर्ने मात्र नभई नक्कली ब्यालेन्ससिटसमेत बनाएर निक्षेप रकम घोटाला भएको सिआइबीको अनुसन्धानबाट देखिएको छ ।
बैंकको स्थापना ०७० मा भएको थियो । त्यसलगत्तै बैंकमा जम्मा भएको निक्षेप अपचलन हुँदै आएको थियो । रकम हिनामिनामा पूर्वसिइओ दिनेशकुमार रावत, वर्तमान सिइओ नीरजविक्रम शाह पनि संलग्न रहेको देखिएको छ । रकम हिनामिनामा बैंकमा अन्य कर्मचारीको पनि संलग्नता देखिए पनि मुख्य योजनाकार राय नै रहेको सिआइबीको भनाइ छ ।
मुख्य योजनाकार तथा संस्थापक अध्यक्ष राय पनि एमाले नेता हुन् । उनी ०७९ को चुनावमा सल्यानबाट प्रतिनिधिसभा सदस्यका लागि चुनाव लडेका थिए । उनी एकीकृत समाजवादीका प्रकाश ज्वालासँग चुनाव हारेका थिए । बैंकलाई समस्याग्रस्त घोषणा भएपछि उनी भारतको लखनउमा फ्ल्याट किनेर बसेका थिए । उनले त्यहाँ भारतीय आधार कार्डसमेत बनाइसकेका थिए । बैंक ठगीको पैसा उनले पनि चुनावमा खर्च गरेका थिए । राजनीतिक आडमै यो बैंकमा ठुलो घोटाला भएको आशंका गरिएको छ ।
राष्ट्र बैंकले समस्याग्रस्त घोषणा गरेलगत्तै मातहतको उपनिर्देशक टीकाराम खतिवडाको संयोजकत्वमा तीन सदस्यीय समिति बैंक पठाएको थियो । समितिको सदस्यमा वित्तीय संस्था सुपरिवेक्षण विभाग उपनिर्देशक विष्णुकुमार विश्वकर्मा र कानुन महाशाखा उपनिर्देशक जुगलकिशोर कुसवाह छन् । उनीहरूले गरेको अध्ययनपछि बैंकमा दुई अर्ब ५९ करोड रुपैयाँभन्दा धेरै रकम अपचलन भएको खुलेको थियो ।
राष्ट्र बैंकको सुपरिवेक्षणमाथि गम्भीर प्रश्न
कर्णाली विकास बैंकमा ०७० देखि नै हिनामिना हुँदै आएको सिआइबीको अनुसन्धानमा खुलेको छ । तर, १० वर्षसम्म पनि केन्द्रीय बैंकले सुपरिवेक्षणमा सो तथ्य पत्ता लगाउन नसक्नुमा प्रश्न उठेको छ । बैंकको वित्तीय अवस्था राम्रो रहेको भन्दै राष्ट्र बैंकले सुपरिवेक्षण प्रतिवेदन दिएकै वेला एक्कासि सर्वसाधारणको निक्षेप नै फिर्ता गर्न नसक्ने अवस्थामा संस्था पुगेको थियो । राष्ट्र बैंकले स्थलगत सुपरिवेक्षण गरी तयार गरेको प्रतिवेदनमा आर्थिक वर्ष ०८०/८१ सम्म सो बैंकमा सामान्य कमजोरीबाहेक ‘राम्रो अवस्था’ रहेको उल्लेख गरेको थियो । पछि बैंकले सर्वसाधारणको निक्षेप नै फिर्ता गर्न नसक्ने अवस्था आएपछि मात्र राष्ट्र बैंकले हस्तक्षेप गरेको हो ।
बैंकमा एक लाख एक हजार सर्वसाधारणको चार अर्ब ९० करोड बचत थियो । त्यसमध्ये अधिकांश रकम सञ्चालकले नै दुरुपयोग गरेका हुन् । सर्वसाधारणलाई निक्षेप पनि फिर्ता दिन नसकेको र खराब कर्जा ४० प्रतिशत पुगेपछि मात्र राष्ट्र बैंकले हस्तक्षेप गरेको थियो । यसअघिका प्रतिवेदनमा कर्जा असुलीमा ध्यान दिनुपर्नेलगायत सामान्य कमजोरी मात्र सुपरिवेक्षकले औँल्याएका थिए । सोही कारण बैंकको सेयरसमेत उच्च मूल्यमा पुगेको थियो । सिआइबीले पछिल्लोपटक स्थलगत सुपरिवेक्षणमा खटिएका राष्ट्र बैंकका कर्मचारीलाई पनि सोधपुछमा बोलाएको छ ।
सिआइबीका एसएसपी होबिन्द्र बोगटी सहकारीकै शैलीमा सो बैंकमा हिनामिना भएको बताउँछन् । संस्थापक अध्यक्ष राय पहिला काठमाडौंमा सहकारीका सञ्चालक थिए । पछि नेपालगन्ज गएर उनले बैंक खोले । बैंक पनि सहकारीकै शैलीमा चलाएर पैसा आफ्ना निजी व्यवसायमा खन्याए । व्यवसाय धराशयी भएसँगै बैंक पनि समस्यामा परेको हो । सो बैंकको घोटालामा अन्य एक दर्जन फरार छन् । सिआइबीले सञ्चालकउपर सम्पत्ति शुद्धीकरणको कसुरमा पनि अनुसन्धान अघि बढाएको छ ।
