द्विपक्षीय समझदारीका लागि परराष्ट्र मन्त्रालय र चिनियाँ दूतावासबीच करिब एक दर्जन एजेन्डामा छलफल जारी

चीनका विदेशमन्त्री तथा स्टेट काउन्सिलर वाङ यी तीनदिने भ्रमणका लागि शुक्रबार साँझ पौने ५ बजे काठमाडौं आइपुगेका छन् । उनले शनिबार प्रधानमन्त्री शेरबहादुर देउवासँग आधा घन्टा शिष्टाचार भेट र परराष्ट्रमन्त्री डा. नारायण खड्कासँग डेढ घन्टा द्विपक्षीय औपचारिक वार्ता गर्नेछन् । वाङको भ्रमणका क्रममा केही द्विपक्षीय समझदारीपत्रमा हस्ताक्षर हुने कार्यक्रम पनि छ । तर, के–कस्ता समझदारी भन्ने शुक्रबार रातिसम्म सार्वजनिक गरिएको छैन ।

चिनियाँ विदेशमन्त्री वाङलाई त्रिभुवन अन्तर्राष्ट्रिय विमानस्थलमा परराष्ट्रसचिव भरतराज पौड्यालसहित परराष्ट्रका उच्च अधिकारीले स्वागत गरेका छन् । विमानस्थलबाट सोझै होटेल द्वारिकाज पुगेका वाङको शुक्रबार औपचारिक कार्यक्रम थिएन । चिनियाँ राजदूत होउ यान्छीसहित चिनियाँ राजदूतावासका अधिकारीले उनलाई नेपालको पछिल्लो अवस्था र शनिबारको भेटवार्ताबारे ब्रिफिङ गरेका छन् । चिनियाँ विदेशमन्त्री वाङको प्रतिनिधिमण्डल द्वारिकाज होटेलमा बसेको छ ।

परराष्ट्र मन्त्रालयले शुक्रबार जारी गरेको विज्ञप्तिअनुसार नेपाल र चीनबीच शनिबार परराष्ट्रमन्त्रीस्तरीय द्विपक्षीय वार्ता हुनेछ । स्रोतका अनुसार वाङले बिहान शिवपुरी भ्रमण गर्ने कार्यक्रमबारे पनि छलफल भएको थियो, तर परराष्ट्रको विज्ञप्तिमा केही उल्लेख छैन । 

शनिबार अपराह्न साढे ३ बजे प्रधानमन्त्री तथा मन्त्रिपरिषद् कार्यालय सिंहदरबारमा परराष्ट्रमन्त्री डा. नारायण खड्का र चिनियाँ समकक्षी वाङबीच १५ मिनेट बेग्लै भेटवार्ता हुनेछ । त्यसलगत्तै पौने ४ बजेदेखि सवा ५ बजेसम्म परराष्ट्रमन्त्रीस्तरीय वार्ता हुनेछ । वार्तामा परराष्ट्रमन्त्री खड्का नेतृत्वको नेपाली प्रतिनिधिमण्डलमा परराष्ट्रसचिव भरतराज पौड्याल, गृह, भौतिक पूर्वाधार, उद्योग, वाणिज्य तथा आपूर्ति, ऊर्जा, पर्यटन मन्त्रालयका सचिवलगायत हुनेछन् । चिनियाँ प्रतिनिधिमण्डलमा वाङसहित नेपालका लागि चिनियाँ राजदूत होउ यान्छी, चिनियाँ विदेश मन्त्रालय, वाणिज्य मन्त्रालयका उच्च अधिकारी सहभागी हुनेछन् ।

भेटवार्तापछि सवा ५ देखि साढे ५ बजेसम्म नेपाल र चीनबीच द्विपक्षीय समझदारीपत्रमा हस्ताक्षर हुनेछ । तर, के–कस्ता समझदारीमा हस्ताक्षर हुने भन्ने शुक्रबार रातिसम्म सार्वजनिक गरिएको छैन । दुई देशबीच सम्भावित सम्झौताका करिब एक दर्जनजति एजेन्डाबारे परराष्ट्र मन्त्रालयको उत्तर–पूर्वी डिभिजन र काठमाडौंस्थित चिनियाँ दूतावासबीच समन्वय भइरहेको एक अधिकारीले बताए । 

विदेशमन्त्री वाङले शनिबारै पौने ६ देखि सवा ६ बजेसम्म प्रधानमन्त्री शेरबहादुर देउवासँग बालुवाटारमा शिष्टाचार भेटवार्ता गर्ने कार्यक्रम छ । सवा ६ बजेदेखि साढे ६ बजेसम्म भर्चुअल माध्यमबाट पोखरा क्षेत्रीय अन्तर्राष्ट्रिय विमानस्थलको समापन समारोह हुनेछ । प्रधानमन्त्री देउवाको उपस्थितिमा विमानस्थल समापन समारोह आयोजना हुने कार्यक्रम छ । 

प्रशोधित घाँस चीन निर्यात गर्न प्रोटोकलमा हस्ताक्षरको सम्भावना
चिनियाँ विदेशमन्त्री वाङ यीको नेपाल भ्रमणका क्रममा प्रशोधित घाँस चीन निर्यात गर्नेसम्बन्धी प्रोटोकलमा हस्ताक्षर हुने भएको छ । गाईवस्तुको आहाराका लागि मकै, नेपियर (विकासे घाँस) र जौको हेलेज (प्रशोधित) चीन निर्यात गर्न दुवै देशले प्रोटोकल स्वीकृत गरिसकेका छन् । नेपालले गत मंसिरमा स्वीकृत गरी पठाएको प्रोटोकल चीनले पनि केही बुँदा हेरफेर गरेर स्वीकृत गरिसकेको छ । 

वाङको भ्रमणका क्रममा प्रोटोकलमा हस्ताक्षरका लागि कृषि तथा पशुपन्छी विकास मन्त्रालयले प्रस्ताव परराष्ट्र मन्त्रालयमा पु¥याइसकेको छ । ‘चीनले प्रोटोकलमा केही हेरफेर गरे पनि सारमा उही छ,’ कृषि तथा पशुपन्छी विकास मन्त्रालयका एक सहसचिवले भने, ‘यही भ्रमणका क्रममा शनिबार प्रोटोकलमा हस्ताक्षर गर्ने तयारी छ । तर, सचिव वा मन्त्री कुन स्तरमा हस्ताक्षर हुने यकिन भइसकेको छैन ।

कृषि तथा पशुपन्छी विकास मन्त्रालयका प्रवक्ता प्रकाशकुमार सञ्जेलले नेपालले चीनको सिगात्सेलाई लक्षित गरी प्रशोधित घाँस निर्यात गर्न लागेको बताए । मन्त्रालयले प्रोटोकल प्रस्ताव अगाडि बढाए पनि हस्ताक्षरको यकिन माथिल्लो स्तरबाट हुने बताए । 

प्रोटोकलमा हस्ताक्षर भए पनि तत्कालै घाँस निर्यातको सम्भावना छैन
चीनले खोरेतसहित जीवाणु नभएको भनी नेपालका आधिकारिक निकायले प्रमाणित गरेको हेलेज मात्र आयात गर्ने सर्त राखेको छ । खोरेतसहित जीवाणु नभएको प्रमाणित गरेर नेपालले अनुमति दिनुपर्ने, भेटेरिनरी सर्टिफिकेट दिँदा घाँसको ट्रिटमेन्ट भएको प्रमाणित नेपालले गर्नुपर्ने र प्याकिङ गरिएको हेलेज खोल्दा ८० डिग्री सेल्सियस तापक्रम हुनुपर्ने सर्त राखेको छ । यस्तै, हेलेज निर्यातको चार महिनाअघि नै ट्रिटमेन्ट गरेर प्याकिङ गरिएको प्रमाणित हुनुपर्ने भनिएको छ । 

त्यसकारण प्रोटोकलमा हस्ताक्षरपश्चात् नेपालले क्वारेन्टिनको व्यवस्थापन गर्नुपर्नेछ भने सर्टिफिकेट नमुना चीनलाई पठाउन बाँकी नै छ । यसका लागि नेपालले चीनसँग प्रविधि सहायता मागेको छ ।

चीनले नेपालबाट हेलेज आयातका लागि चासो देखाएपछि नेपालले डेढ वर्षअघि मात्र प्राविधिक कार्यदल गठन गरेर अध्ययन गरेको थियो । अध्ययन समितिले नेपालमा मकै, नेपियर र जौको व्यावसायिक घाँसखेती प्रवद्र्धन गरेर आन्तरिक खपतसँगै बाह्य निर्यात गर्न सकिने निष्कर्ष निकालेपछि सरकारले प्रक्रिया अगाडि बढाएको हो ।

मन्त्रालयले गठन गरेको प्राविधिक कार्यदलका सदस्यसचिव माधव भट्टका अनुसार मकैको ढोडलाई एकदेखि तीन सेन्टिमिटर र पातलाई तीनदेखि ६ सेन्टिमिटरमा टुक्रा पारेर कम्प्रेस प्याकिङ गरिन्छ । काटिएको घाँसलाई प्लास्टिकको झोलामा हावा नछिर्ने गरी प्याकिङ गरेर थिचेर राखिन्छ, जसलाई साइलेज भनिन्छ । झोलामा घाँससँगै पौष्टिक तŒव राखिएको हुन्छ । नेटकम्प्रेस प्याकिङ मेसिनमार्फत दुई सय ८० देखि चार सय ५० केजीसम्मको साइलेज बन्डल बनाइन्छ, जुन बेलनाकार हुन्छ । 

‘दानाकै रिप्लेसमेन्ट होइन । तर, बुझ्नका लागि गुन्द्रुकजस्तो भन्दा पनि हुन्छ,’ भट्टले भने, ‘यो आहारामा ४० प्रतिशत पानीको मात्रा हुने र पोषिलो पनि हुने भएकाले चीनमा प्रचलित छ ।’ चीनले दुधिलो मकै घोगासहित डाँठ र पातको हेलेजमा रुचि देखाएको छ । त्यसबाहेक नेपियर नामक विकासे घाँस र जौ पनि हेलेज बनाएर चीन निर्यात गर्ने सरकारी योजना छ । 

मकैको हेलेज चितवनमा परीक्षण उत्पादन भइरहेको छ । नेपाल ग्रिनल्यान्ड मल्टिप्रपोज प्रालिले प्रेमबस्तीमा २० बिघामा मकै लगाएर गत वैशाखबाट हेलेज बजार पठाउन थालेको हो । चितवनमा मकैको हेलेज प्रविधिमा नेपाली र चिनियाँको संयुक्त लगानी छ । टियानु इन्टरनेसनल नामक चिनियाँ कम्पनीले पनि घाँस उत्पादन, प्रशोधन र खरिदमा लगानी गरेको थियो ।

भारतीय समकक्षीसँगको भेटवार्ता भएन उपलब्धिमूलक
पाकिस्तान, अफगानिस्तान र भारत हुँदै विदेशमन्त्री वाङ चिनियाँ विशेष विमान बी ८४१५ बाट काठमाडौं ओर्लिएका हुन् । बिहीबार साँझ दिल्ली ओर्लेका विदेशमन्त्री वाङले शुक्रबार भारतका राष्ट्रिय सुरक्षा सल्लाहकार अजित डोभाल र समकक्षी डा. एस जयशंकरसँग भेटवार्ता गरेका थिए । जयशंकरले शुक्रबार दिल्लीमा आयोजित पत्रकार सम्मेलनमा भेटवार्ता उपलब्धिमूलक नभएको सन्देश दिएका छन् । 

भारतीय विदेशमन्त्री जयशंकरले दुई देशबीच सामान्य सम्बन्ध नभएको र सीमा समस्या समाधान नभएसम्म सम्बन्ध सामान्य नहुने बताए । पाकिस्तानमा आयोजित अर्गनाइजेसन अफ इस्लामिक कोअपरेसन (ओआइसी)को कार्यक्रममा वाङले प्यालेस्टाइन र कास्मिरका जनताको संघर्षलाई समर्थन गर्ने अभिव्यक्ति दिएका थिए । त्यसप्रति त्रूmद्ध रहेको भारतसँग चीनको सहज सम्बन्धको सम्भावना नदेखिएको अवस्थाबीच उनी काठमाडौं आइपुगेका छन् । 

दुई वर्षअघि २५ असोज ०७६ मा चिनियाँ राष्ट्रपति सी जिनपिङ पनि भारत हुँदै नेपाल आएका थिए । राष्ट्रपति सी मोदीसँग सहज संवादको माहोलमा काठमाडौं आएका थिए भने वाङ असहज संवादबीच नेपाल आइपुगेका छन् ।

आज प्रधानमन्त्री देउवासँग भेटवार्तादेखि द्विपक्षीय छलफलसम्म

- दिउँसो ३ देखि ३:१५ बजेसम्म सिंहदरबारस्थित प्रधानमन्त्री तथा मन्त्रिपरिषद् कार्यालयमा परराष्ट्रमन्त्री डा. नारायण खड्कासँग चिनियाँ समकक्षी वाङको छुट्टै भेटवार्ता ।
- दिउँसो ३:४५ देखि ५:१५ बजेसम्म सिंहदरबारमै परराष्ट्रमन्त्रीस्तरीय वार्ता ।
- साँझ ५:१५ देखि ५:३० बजेसम्म सिंहदरबारमै द्विपक्षीय समझदारीपत्रमा हस्ताक्षर ।
- साँझ ५:४५ देखि ६:१५ बजेसम्म बालुवाटारमा प्रधानमन्त्री शेरबहादुर देउवासँग शिष्टाचार भेटवार्ता ।
- साँझ ६:१५ देखि ६:३० बजेसम्म प्रधानमन्त्री देउवाको उपस्थितिमा बालुवाटारबाटै भर्चुअल माध्यमबाट पोखरा क्षेत्रीय अन्तर्राष्ट्रिय विमानस्थल समापन समारोह । 

एमाले र माओवादी नेता एकैसाथ चीन भ्रमणमा 

चिनियाँ विदेशमन्त्री वाङ यी तीनदिने औपचारिक भ्रमणमा नेपाल आएकै वेला दुई कम्युनिस्ट पार्टी एमाले र माओवादीका नेता चीन पुगेका छन् । भिन्दाभिन्दै प्रयोजन र मितिमा दुई पार्टीका नेताहरू चीन भ्रमणमा गएका हुन् । माओवादी नेता देव गुरुङ नेतृत्वको टोली शुक्रबार चीन पुगेको छ भने एमाले उपाध्यक्ष विष्णु पौडेलको नेतृत्वको टोली पाँच दिनदेखि चीनमै छ ।

राष्ट्रपतिसँग ४५ मिनेट, प्रधानमन्त्री देउवा, ओली र प्रचण्डसँग आधा–आधा घन्टा भेटवार्ता

चिनियाँ विदेशमन्त्री वाङले आइतबार राष्ट्रपति विद्यादेवी भण्डारी, एमाले अध्यक्ष केपी ओली र माओवादी अध्यक्ष पुष्पकमल दाहाल प्रचण्डसँग भेटवार्ता गर्ने कार्यक्रम छ । बिहान १० देखि पौने ११ बजेसम्म शीतलनिवासमा राष्ट्रपति भण्डारीसँग उनको शिष्टाचार भेट तय भएको छ ।

वाङले ओली र प्रचण्डसँग हायात होटेलमा भेटवार्ता गर्नेछन् । सुरुमा ओलीसँग ११:१० बजेदेखि ११:४० सम्म भेटवार्ता गर्नेछन् । त्यस्तै, दिउँसो पौने १२ देखि सवा १२ बजेसम्म माओवादी अध्यक्ष प्रचण्डसँग भेटवार्ता गर्नेछन् । त्यस्तै, शनिबार प्रधानमन्त्री देउवासँग आधा घन्टा भेटवार्ता गर्ने कार्यक्रम छ । उनी आइतबार दिउँसो ३ बजे स्वदेश फर्किनेछन् ।

चिनियाँ असन्तोषमाझ अमेरिकी सहायता परियोजना एमसिसी पारित गरेपछि चीनले परियोजना चीनविरोधी नभएको भनेर आश्वस्त हुन चाहेको छ । राष्ट्रपति, प्रधानमन्त्री, परराष्ट्रमन्त्री र एमाले तथा माओवादीका शीर्ष नेतामार्फत नेपालले एमसिसीबाट चीनलाई कुनै पनि सुरक्षा खतरा उत्पन्न नहुने भन्दै चीनलाई आश्वस्त पार्नेछ । चीनले नेपालमा कम्युनिस्ट पार्टीहरूसँग मात्रै नभएर कांग्रेससँग पनि सम्बन्ध र सम्पर्क बढाउन चाहेको छ । 

द्विपक्षीय छलफल र सम्झौताको यस्तो छ तयारी

परराष्ट्रमन्त्रीस्तरीय द्विपक्षीय वार्तामा नेपाल–चीन सम्बन्धका समग्र पक्षमा छलफल गर्ने नेपालको तयारी छ । बिआरआई कार्यान्वयन सम्झौताबारे छलफल हुनेछ, तर त्यसमा हस्ताक्षर हुने अझै यकिन नभएको कूटनीतिक अधिकारीहरूको भनाइ छ । वार्तामा केरुङ–काठमाडौं रेलमार्गको सम्भाव्यता अध्ययनका विषयमा पनि छलफल हुनेछ । 

चीनका राष्ट्रपति सी जिनपिङ काठमाडौं आएका वेला दुई वर्षअघि नेपाललाई ५६ अर्ब रुपैयाँबराबरको सहायता घोषणा गरेका थिए । त्यसको कार्यान्वयनबारे सम्झौता हुन सक्ने सम्बद्ध अधिकारीहरूको भनाइ छ । यसैगरी चिनियाँ सहयोगमा हेटौँडामा मदन भण्डारी प्राविधिक विश्वविद्यालय, भक्तपुर र मकवानपुरमा नयाँ अस्पताल निर्माणलगायत विषयमा पनि छलफल हुनेछ । मन्त्रिपरिषद्ले यसअघि नै नेपालबाट चीनमा हाइब्रिड घाँस निर्यात गर्ने विषयमा सम्झौता गर्न कृषि मन्त्रालयलाई स्वीकृति दिइसकेको छ । 

द्विपक्षीय वार्तामा रसुवाको टिमुरे र हुम्लाको हिल्सामा सुक्खा बन्दरगाह निर्माण भएको ठाउँमा बहुउपयोगी क्वारेन्टिन निर्माणबारे छलफल हुनेछ । त्यस्तै, नेपालले तातोपानी र रसुवागढी नाकाबाट तिब्बततर्फ नेपाली गाडी प्रवेशका लागि पनि आग्रह गर्न लागेको छ । चीनमा अध्ययनरत नेपाली विद्यार्थीहरू कोरोना महामारीपछि फर्किन नपाएको विषयमा पनि नेपालले विदेशमन्त्रीसँग चासो राख्नेछ । उनीहरूलाई चीनको विद्यमान स्वास्थ्य प्रोटोकल पूरा गरेर अध्ययनका लागि जान दिन आग्रह गर्ने तयारी रहेको एक अधिकारीले बताए । 

नेपालले तीन वर्षअघि नै पठाएका नौ परियोजनामध्ये एउटा पनि बिआरआईअन्तर्गत कार्यान्वयन भएको छैन । नेपाल–चीन सीमापार रेलमार्ग, दमकको औद्योगिक पार्कको प्रगति शून्यप्रायजस्तो छ । सीमापार रेलको सम्भाव्यता अध्ययनका लागि आउनुपर्ने चिनियाँ प्राविधिक टोली आइसकेको छैन । विदेशमन्त्री वाङ र चिनियाँ प्रतिनिधिमण्डलको सम्मानमा परराष्ट्रमन्त्री डा. खड्काले शनिबार दिवाभोज आयोजना गरेका छन् । गत २ कात्तिकमा टेलिफोन संवाद हुँदा वाङले परराष्ट्रमन्त्री खड्कालाई चीन भ्रमणको निम्ता दिएका थिए ।