हवाई सेवा प्रदायक कम्पनीका लागि दसैँ बिजनेसको उपयुक्त अवसर हो। निजी क्षेत्रका वायुसेवा प्रदायकलाई दसैँको व्यापार भ्याइनभ्याई भइरहँदा राष्ट्रिय ध्वजाबाहक नेपाल वायुसेवा निगम (नेपाल एयरलाइन्स)को व्यापार भने सुस्त छ। आन्तरिक उडानमा निगमको उपस्थिति मात्रै छ। निगमसँग न उडानका लागि आवश्यक जहाज छ न भएकाको कुशल व्यवस्थापन हुन सकेको छ।

यो अवस्थालाई चित्रित गर्दै संस्कृति, पर्यटन तथा नागरिक उड्डयनमन्त्री प्रेम आलेले वायुसेवा निगमलाई सबल र प्रभावकारी बनाउने उद्घोष गरेका थिए। यही असोज २२ गते सिंहदरबारस्थित मन्त्रालयमा पदभार ग्रहणका क्रममा मन्त्री आलेले भनेका थिए, ‘वायुसेवा निगमका जहाज घाममा सुकिरहेका छन्। जहाज घाममा सुकाएर त पैसा आउँदैन। जनताले निजी एयरलाइन्सलाई विश्वास गर्ने, तर सरकारी एयरलाइन्सलाई किन अविश्वास गरे ? यसको समाधान खोज्न जरुरी छ।’

पर्यटनमन्त्री आलेले देशका सबैजसो पहाडी जिल्लामा १० देखि १५ करोड रुपैयाँ खर्चेर विमानस्थल बनेका भए पनि साना ट्विनअटर र एटिचार जहाजको अभावले सेवा सञ्चालनमा कठिनाइ भइरहेको भन्दै आफ्नो ध्यान त्यसतर्फ केन्द्रित हुने बताएका थिए।

पर्यटनमन्त्रीले भनेजस्तै अहिले आन्तरिक उडानमा आम्दानी गर्ने महत्वपूर्ण अवसर पनि हो। पदयात्रा र पर्यटनका लागि उपयुक्त मौसमका साथै दसैँ, तिहार र छठजस्ता पर्वले आन्तरिक उडानमा यात्रु भरिभराउ छन्। एयरलाइन्सको व्यापार बढेको छ। दसैँका लागि ७० प्रतिशतभन्दा बढी टिकट बुकिङ छ । अहिले सर्वसाधारणले सामान्य तवरले सिट पाउनै मुस्किल छ। सोर्स फोर्सका भरमा मात्रै यात्रुले हवाई टिकट पाउँछन्। आन्तरिक हवाई यात्रुको माग बढिरहँदा सरकारी लगानीको वायुसेवा निगम भने निरीह बनेको छ। निजीले व्यापार ओगट्दा निगम रमिते मात्रै बनेको छ।

विडम्बना नै मान्नुपर्छ वायुसेवा निगमसँग अहिले मात्र १८ सिट क्षमताका दुई थान जहाज छन्। ती पनि वेलावेला बिग्रिरहन्छन् । निगमसँग भएका दुई साना र चार थान वाई १२ जहाज बिक्रीको प्रक्रियामा छ। ती जहाज विमानस्थलमै थन्किएका छन् । काठमाडौँ बेस भएर पूर्वी पहाडी जिल्ला ताप्लेजुङ, भोजपुर र खोटाङको लामिडाँडा र थामखर्क विमानस्थलमा निगमका साना जहाजले उडान सेवा दिँदै आएको छ भने पश्चिमी पहाडी सिमिकोट, बाजुरा, हुम्लालगायत जिल्लामा उडान गर्ने गरेको छ । उसै पनि निगमको हवाई टिकटका लागि माग बढ्दो थियो झनै दसैँको समयमा टिकट पाउन मुस्किल छ। जहाजको अभाव र यात्रुको माग बढेपछि निगमलाई हैरानी छ। निगमका जहाज चढ्न सर्वसाधारणले सक्दैनन्, मन्त्री, सांसद प्रहरीका ठूला मानिसले भनेपछि मात्रै टिकट मिल्ने एक सर्वसाधारणले गुनासो गरे।

निगमको टिकटका लागि निगमका उच्च अधिकारीलाई माथिल्लो स्तरबाट ठूलै दबाब खेप्नुपरेको छ। निगमका एक उच्च अधिकारीका अनुसार दसैँमा सर्वसाधरणले टिकट पाउँदैनन् । पावरवालाले सोर्सफोर्स गरेर मात्रै जहाज चढ्ने अवसर पाउँछन्। हुन पनि पूर्वी पहाडी भेगका गन्तव्यमा पुग्ने एक दर्जनभन्दा बढी यात्रुले टिकटका लागि भोगेको याचनाको पीडा कम दर्दनाक छैन। निगमले जहाज नभएरै यात्रुको माग सम्बोधन गर्न नसकेको निगमका कर्मचारी बताउँछन्। ‘आन्तरिक उडानमा हवाई यात्रुको माग बढी छ सोहीअनुसार बजार विस्तार गर्न सकिएको छैन। किनकि निगमसँग जहाजै छैन,’ निगमका एक निर्देशकले भने।

अन्तर्राष्ट्रिय उडान र त्रिभुवन अन्तर्राष्ट्रिय विमानस्थलमा भूमिस्त सेवा (ग्राउन्डह्यान्डलिङ) बापतको भरमा निगमले जीविकोपार्जन गरिरहेको छ। निगमलाई धानेकै ग्राउन्डह्यान्डलिङ सेवाले हो। झन्डै ५० अर्ब आर्थिक ऋणभार बेहोरिरहेको निगमसँग अन्तर्राष्ट्रिय उडानका लागि दुई थान न्यारो बडी ए ३२० र दुई थान वाइड बडी ए ३३० जहाज छन्। यी जहाज पनि कोभिड महामारीका कारण कतिपय गन्तव्यमा पुग्न सकेका छैनन्। अन्तर्राष्ट्रिय हवाई उडान क्षेत्रमा निगमले करिब २० प्रतिशत व्यापार हिस्सा ओगटेको एक अधिकारीको भनाइ छ। अहिले अन्तर्राष्ट्रिय उडानको भरमा मात्रै निगम चलेको छ। आन्तरिकमा उपस्थिति मात्रै छ।

निगमका महाप्रबन्धक डिमप्रकाश पौडेलले जहाज अभावका कारण यात्रुको माग बढे पनि निगमको उडान विस्तार गर्न नसकिएको बताए। उनले निगमलाई प्रभावकारी रुपमा सञ्चालन गर्ने हो भने तत्कालै जहाज थपेर गन्तव्य विस्तार गर्नुको विकल्प नरहेको उल्लेख गरे। उनले भने, ‘निगमले आन्तरिकतर्फ साना जहाजले हिमाली तथा पहाडी भेगका विमानस्थलमा सेवा दिइरहेको छ। जम्मा साना दुई जहाज छन्। कसरी सेवा दिने त्यसैले तत्कालै जहाज थप्नुपर्छ।’

महाप्रबन्धक पौडेलका अनुसार आन्तरिक उडानतर्फ हिमाली क्षेत्रका लागि चार थान र तराई भेगका लागि चार गरी कुल आठ थान जहाज थप्नुपर्ने हुन्छ। त्यस्तै, अन्तर्राष्ट्रियतर्फ पनि कम्तीमा चार थान न्यारो बडी जहाज थप्नुपर्ने आवश्यकता छ । यसै पनि समस्याग्रस्त रहेको निगममा पछिल्लोपटक निगमभित्रका कर्मचारी ट्रेड युनियनको १०४ दिन लामो आन्दोलनले झनै अस्तव्यस्त पार्यो। लामो आन्दोलनका कारण निगमको व्यवसायमा दुरगामी असर पार्ने महत्वपूर्ण काम कारबाहीहरू प्रभावित भएको जनाइएको छ ।

निगमलाई कम्पनी मोडलमा लैजाने प्रक्रिया अघि बढाइएसँगै निगमका कर्मचारीले गत असार १८ देखि निगम केन्द्रीय कार्यालयमा धर्नालगायत कार्यक्रम गर्दै आएका थिए। पर्यटनमन्त्री आलेको पहलमा यही असोज २५ गतेदेखि आन्दोलन स्थगित गरिएको छ।

निजी एयरलाइन्सको बिजनेस बढ्दो
निजी एयरलाइन्सलाई यतिखेर यात्रुको माग धान्नै मुस्किल छ। दसैँ तथा नजिकिएको तिहार र छठ पर्वले व्यापार मालामाल भइरहेको छ। ठूला एयरलाइन्सको दसैँका लागि ७० प्रतिशतभन्दा बढी बुकिङ छ। दसैँका लागि केही उडान संख्या थपिने बुद्ध, यती र सौर्य एयरलाइन्सले जनाएका छन्। शरद ऋतुको सफा मौसममा हिमाल डाँडापखेराको दृश्यावलोकन गर्दै सहज र सुलभ यात्राका लागि यात्रुहरू पनि लालायीत छन्। आन्तरिक उडानका ठूला वायुसेवा प्रदायक बुद्ध एयर, यती एयरलाइन्स, सौर्य एयर, गुण एयरलाइन्सलगायतले दसैँ बिजनेसका लागि साबिकको उडान संख्या बढाएर यात्रुको मागअनुरूप सेवा दिइरहेका छन्। बुद्ध एयरलै दैनिक १४० भन्दा बढी उडान गरिरहेको छ। दुई साना र १३ एटिआरसहित कुल १५ जहाजमार्फत दैनिक आठ हजारभन्दा बढी यात्रुलाई सेवा दिइरहेको छ। यती एयरलाइन्सले हाल पाँचवटा एटिआर–७२ विमानमार्फत विभिन्न आठवटा गन्तव्यहरूमा उडान भर्दै आएको छ।

श्री एयरलाइन्सले पनि आफ्ना ६ जहाजमार्फत उडान सञ्चालन गरिरहेको छ। गुण एयरलाइन्सले पाँचवटा जहाज उडाइरहेको छ । आन्तरिकतर्फ १० हेलिकोप्टरसहिन १९ वायुसेवा प्रदायकले उडान भर्दै आएका छन् भने अन्तरराष्ट्रियतर्फ तीन नेपालीसहित ३० वायुसेवा प्रदायकले उडान गर्दै आएका छन्। रासस