मुख्य समाचारफ्रन्ट पेजसमाचारदृष्टिकोणअर्थअन्तर्वार्ताखेलकुदविश्वफिचरप्रदेशपालिका अपडेट
  • वि.सं २०८० चैत १६ शुक्रबार
  • Friday, 29 March, 2024
२०७८ असोज २५ सोमबार १०:२९:००
Read Time : > 3 मिनेट
दृष्टिकोण प्रिन्ट संस्करण

शरणार्थीहरूको युगमा शिक्षा

Read Time : > 3 मिनेट
२०७८ असोज २५ सोमबार १०:२९:००

शरणार्थीलाई समेट्ने छात्रवृत्ति कार्यक्रमले फुलब्राइट स्कलरसिप वा मार्सल कार्यक्रमले भन्दा धेरै उपलब्धि दिन सक्छ


अहिले ठूलो संख्यामा अफगानी नागरिक देश छाडेर शरणार्थी भइरहेका छन् । विभिन्न तथ्यांकअनुसार हालसम्म झन्डै २६ लाखले अफगानिस्तान छाडिसकेका छन् । विकराल शरणार्थी समस्या भोग्ने अफगानिस्तान एक्लो मुलुक होइन । विश्वभर शरणार्थी र बलपूर्वक विस्थापित मानिसको संख्या जोड्ने हो भने त्यो झन्डै आठ करोड २४ लाख पुगिसकेको छ । यदि सबै विस्थापित मानिसलाई एउटा राज्यमा समेटिन्थ्यो भने त्यो विश्वको २०औँ धेरै जनसंख्या भएको मुलुक हुने थियो । 

राजनीतिक द्वन्द्वका कारण शरणार्थी हुने अहिलेको ट्रेन्ड अझै कायम रहनेछ र जलवायु परिवर्तनले स्थितिलाई थप विकराल बनाउनेछ । यो शताब्दीको मध्यसम्ममा शरणार्थी र विस्थापित मानिसको संख्या दोब्बर भएर ब्राजिलको वा जर्मनी, इटाली, बेलायत र फ्रान्सको जनसंख्या जोडेर आउने योगबराबर हुनेछ । विस्थापितहरूको आजको संख्या मानव इतिहासको सबैभन्दा उच्च हो । समुद्रको सतह बढिरहँदा समुद्री तटमा रहेका धेरै मानिस विस्थापित हुने सम्भावना पनि बढ्दै गएको छ । केही विश्लेषकले जलवायु परिवर्तनको कारणले समेत संसारमा विस्थापितको संख्या एक अर्बमाथि जान सक्ने बताएका छन् । 

कोरोना भाइरसले महामारी फैलाउनुअघि नै धेरै मानिस द्वन्द्व र जातीय तथा धार्मिक घृणाका कारणले विस्थापित हुन्थे । आममानिसले तिनको पीडालाई बेवास्ता गर्नुले पनि यो स्थिति आउन सघाएको छ । शरणार्थीका लागि बनाइने ‘क्याम्प’ स्थायी बस्तीका रूपमा विकास हुन थालेका छन् । अधिकांश शरणार्थीले तिनको क्याम्पमा औसतमा २० वर्षभन्दा बढी समय बिताउँछन् र कैयौँको भविष्य तब पनि स्पष्ट भइसकेको हुँदैन । दुःखको कुरा, यो विकराल अवस्थाबाट पीडित युवापुस्ताको शिक्षा र रोजगारीमाथि न्यून पहुँच रहेको छ । यसबाट कति धेरै प्रतिभा गुम्ला र कति क्षमता उपयोगमै नआउला भन्ने कल्पना गर्दा पनि अत्यास लाग्छ । 

आजका विस्थापित युवाहरूबाट कोही भविष्यका अल्बर्ट आइन्सटाइन, जेस्य नोर्मन, जेके रोलिङ र टिम बर्नर–ली हुन सक्छन् । तिनको क्षमताको उचित प्रयोग भयो भने विश्व अहिलेभन्दा थप समृद्ध र सुरक्षित स्थान बन्नेछ । तर, सिरिया वा अफगानिस्तानको द्वन्द्वग्रस्त सहरमा फसेका युवालाई तिनको प्रतिभा देखाउन अवसर मिल्ला त ? अथवा, यमन, चाड, सेन्ट्रल अफ्रिकन रिपब्लिक, क्यामरुन वा लिबियाका द्वन्द्वमा फसेका बालबालिकाले त्यो अवसर कसरी पाउलान् ? वा, युगान्डाको सिमानामा रहेका दक्षिण सुडानी शरणार्थीकहाँ त्यस्तो अवसर नै कहाँबाट पुग्ला ? 

शरणार्थीहरूको समस्या यति सर्वव्यापी छ कि सम्पन्न युरोपस्थित मोरिया क्याम्पका हजारौँ युवा शरणार्थीले पनि औपचारिक शिक्षा पाउन सकेका थिएनन् । सन् २०२० मा जलाइएको ग्रिकस्थित सो क्याम्प एक प्रतिनिधि उदाहरण मात्र हो । दुई वसन्तअघि मोरिया क्याम्पमा बसोवास गरिरहेका तीन किशोरकिशोरीले अत्यधिक निराशामा परेर आत्महत्या गर्ने प्रयास गरेका थिए । आत्महत्या प्रयास गर्नेहरू १२, १३ र १४ वर्षका थिए । 

यो शताब्दीको मध्यसम्म विस्थापित मानिसको संख्या दोब्बर हुँदै छ । शरणार्थी शिविरमा रहेका धेरै बालबालिका तथा युवा शिक्षाबाट छुट्दै छन् । उनीहरूलाई आशा तथा अवसर सिर्जना गर्ने कार्यक्रममार्फत समेट्न सकियो भने मानवअधिकार, समानता तथा शान्ति र स्थायित्वको संवद्र्धन हुनेछ । 

निश्चित रूपमा शरणार्थी बोकेको डुंगा पल्टिँदा अथवा भोका मानिससम्म खाना नपुग्दा वा कोभिड–१९ जस्तो संक्रमणबाट ग्रसित बिरामी हेर्न अस्पतालमा डाक्टर नहुँदा आशा निराशामा बदलिन्छ । त्यसैगरी, बालबालिका भविष्यप्रति सकारात्मक हुन नसक्ने स्थितिमा अथवा आफूले बाँचिरहेको भन्दा फरक भविष्यको कल्पना गर्न अक्षम हुँदा पनि आशा मर्ने गर्छ । सबै बालबालिका शिक्षाको पहुँचमा नहुँदासम्म यस्तो अवस्था आउँछ । किनकि, शिक्षाले आज बाँचिरहेको अवस्था र आफूले बन्न सक्ने क्षमताबीचको खाडलमा पुलको काम गर्छ । 

वर्तमान शरणार्थी संकटको कुनै एकल समाधान छैन । तर, अराजकता र अव्यवस्थाबीच आज कुनै स्थायी र सघाउपूर्ण वातावरणको अभाव सामना गरिरहेका बालबालिकाको जीवन बदल्ने शैक्षिक अवसर प्रदान गर्ने प्रयास भइरहेको छ । विद्यालय जाने उमेरका शरणार्थी बालबालिका तथा किशोरकिशोरीहरूलाई लक्षित गरेर सन् २०१६ मा ‘एजुकेसन क्यानट वेइट’ नामक संयुक्त राष्ट्रसंघीय कोष सार्वजनिक गरियो । यो अग्रसरताले विश्वको सबैभन्दा गम्भीर मानवीय संकटमा बाँचिरहेका झन्डै ४६ लाख बालबालिकालाई सहयोग दिँदै आएको छ । त्यसका अतिरिक्त कोषले थप लाखौँलाई सहयोग पु¥याउने सहायता एजेन्सीलाई प्रेरकको काम गरिरहेको छ । 

विश्वविद्यालय जाने उमेरसमूहका शरणार्थी विद्यार्थीहरूलाई इन्स्टिच्युट अफ इन्टरनेसलन एजुकेसनले सञ्चालन गर्ने अनलाइन माध्यमको ‘आपत्कालीन स्थितिमा शिक्षाको प्ल्याटफर्म’ सघाइरहेको छ । त्यसले ती विद्यार्थीलाई औपचारिक तथा अनौपचारिक उच्च शिक्षाको अवसर दिएको छ । शरणार्थी विद्यार्थीलाई सघाउने संस्थामा युनिभर्सिटी अफ द पिपुल नामक निःशुल्क अनलाइन विश्विद्यालय पनि थपिएको छ । सन् २०१४ मा स्वीकृति पाएको यो विश्वविद्यालयको १,०६,००० विद्यार्थीमध्ये ७,००० शरणार्थी छन् । यो विश्वविद्यालयले संयुक्त राष्ट्रसंघसँग सन् २०३० सम्म २५,००० शरणार्थी विद्यार्थीलाई लिने वाचा गरेको छ । हामीले यस्तै अवसर शरणार्थी र विस्थापित विद्यार्थीका लागि स्नातकोत्तर तहको अध्ययनमा पनि सिर्जना गर्नुपर्छ । आजको दिनमा व्यक्तिगत प्रतिभा खोजेर विकास गर्ने काममा संलग्न फुलब्राइट स्कलरसिप वा मार्सल कार्यक्रमबराबरको कार्यक्रम निर्माण गर्नुपर्छ । शरणार्थीलाई समेट्ने छात्रवृत्ति कार्यक्रमले उल्लेखित कार्यक्रमले भन्दा धेरै उपलब्धि दिन सक्छ । 

‘हार्कनेस फेलोसिप्स’ले स्वास्थ्य नीति अध्येता तथा अभ्यासकर्ताबीच अन्तर्राष्ट्रिय सहकार्य निर्माण गरेको छ । ‘केनेडी स्कलरसिप्स’ले आन्द्र महासागरका दुई किनारमा रहेको अमेरिकी र युरोपका भावी नेतृत्वलाई थप नजिक ल्याउने काम गर्छ । ‘स्वार्जम्यान स्कलसर्’ले चीन र बाँकी विश्वबीचको सम्बन्ध थप प्रगाढ बनाउने सञ्जाल विकास गरिरहेको छ । ‘मन्डेला रोडर्स स्कलरसिप’ले अफ्रिकी युवायुवतीलाई थप कल्पनाशील नेतृत्व बन्न सघाउँछ । भविष्यमा तिनले अफ्रिका महादेशलाई परिवर्तन गरून् र समानता, स्वतन्त्रता र मानवअधिकारलाई प्रवद्र्धन गरून् भन्ने यसको उद्देश्य छ । पछाडि परेका युवा तथा बालबालिकालाई आशा तथा अवसर दिनु ती मूल्यलाई प्रवद्र्धन गर्ने शक्तिशाली माध्यम हो । आशा तथा अवसर शान्ति, स्थायित्व तथा शरणार्थी संकटलाई स्थायी रूपमा परिवर्तन वा समाधान गर्ने क्षमता हुन्छ । 

उन्नत शिक्षाको पहुँच दिएमा सबैभन्दा अभावग्रस्त समुदायमाझमा पनि क्षमतायुक्त युवा नेतृत्व निर्माण गर्न सकिन्छ भन्ने हामीलाई थाहा छ । नयाँ प्रतिस्पर्धात्मक कार्यक्रमले शरणार्थी तथा विस्थापित विद्यार्थीलाई तिनले शरण लिएको देश अथवा संसारको जुनसुकै भागमा दुईवर्षे स्नातकोत्तर तहमा छात्रवृत्ति दिलाउनुपर्छ । यदि यो अग्रसरताले पर्याप्त अनुदान पायो भने यसले अन्य सम्मानित तथा उच्च प्रभावकारी छात्रवृत्ति कार्यक्रमझैँ चर्चा पाउनेछ । समयक्रममा यसले हजारौँ युवालाई तिनको सपना साकार बनाउन सघाउनेछ ।