मेलम्ची समकालीन नेपालको एउटा बिम्ब हो, यहाँको बदनाम राजनीतिको, विकास अर्थतन्त्रको, नोकरशाही संयन्त्रको, यहाँ काम गर्ने दाताहरूको, ग्लोबल टेन्डरबाट प्रवेश गर्ने निर्माण कम्पनीहरूको । एउटा आशा र निराशाको बिम्ब । एउटा गाली र आलोचनाको बिम्ब । अलिकति सपना र सम्भावनाको बिम्ब । निर्माण आरम्भ भएको २० वर्षजति र परिकल्पनाको झन्डै ५० वर्षपछि काठमाडाैं प्रवेश गरेको मेलम्चीको चिसो पानीले बागमती र धोबीखोला पखालिएका छन् अलि–अलि ।

हिजोदेखि उपभोक्ताका धारामा पहिलो चरणअन्तर्गत वितरण गरिएको पानी झरेको छ । योसँगै काठमाडांैले पानी अभावको एउटा लामो पर्खाइबाट मुक्ति पाएको छ । उपभोक्ताले यसबाट राहत त पाउने नै छन्, यससँगै काठमाडांैको जल वितरण प्रणाली, भूमिगत जलको भरण र उपभोगको अवस्था, नदी प्रदूषणजस्ता क्षेत्रमा यसका केही सकारात्मक असर देखिनेछन् । 

त्यससँगै झन्डै साढे चार वर्षपहिले कुलमान घिसिङले अचानकजस्तो विद्युत् प्रणालीमा ल्याइदिएको अकल्पनीय परिवर्तनका प्रभावजस्तै यहाँका बासिन्दामा एउटा सकारात्मक परिवर्तनको अनुभूति पनि हुनेछ । यो सफलताका पछि जे–जस्तो, जो–जसको योगदान छ, ती सबै बधाईका हकदार छन् । यसमा कसैले एक्लै जस लिन या दिन खोज्नुको पनि अर्थ छैन ।

मेलम्ची परियोजनाले हामीकहाँ योजना परिकल्पना, सम्भावनाको अध्ययन, परियोजना प्रतिवेदन तयार पार्ने, डिजाइन बनाउने, योजना कार्यान्वयनमा लैजाने संस्था र सरोकारवाला दातृ निकायसमेत सबैका विगतलाई हेर्दा नेपालमा किन कुनै योजना सफल हुन मुस्किल हुन्छ भन्ने विषयको गम्भीर पक्ष पत्तो लाग्छ । बहुपक्ष सम्मिलित रहेको यो आयोजना तोकिएको समयभन्दा धेरै वर्षपछि सम्पन्न भएको मात्र होइन, यसले प्रक्षेपित लगानी पनि अत्यधिक मात्रामा बढाइदिएको छ । 

यो सफलताका पछि ज–जसको योगदान छ, ती सबै बधाईका हकदार छन् । यसमा कसैले एक्लै जस लिन या दिन खोज्नुको कुनै अर्थ छैन ।

देशको यति ठूलो स्रोतको यो स्तरको नांगो दुरुपयोग र खुला लुट कमै देखिन्छ । तर पनि यसमा संलग्न कसैले दोषी देखिनुनपर्ने, कारबाहीको भागिदार हुनुनपर्ने, राजनीतिक चलखेलको सिकार भइरहनुपर्ने नियतिसहित विकासे दुश्चक्रको एउटा नमुना पनि हो यो । तामाकोसी परियोजना, बबई, सिक्टा, हुलाकी राजमार्गलगायत योजनामा देखिएको दुर्गति पनि मेलम्चीकै प्रतिबिम्बजस्ता हुन् । हरेक क्षेत्रमा रहेका यी चुनौती छिटो नछिमल्ने हो भने हाम्रा आकांक्षाअनुसारका विकास लक्ष्य हासिल गर्न असम्भव देखिन्छ । मेलम्ची परियोजनाको सफलताले एउटा निराशा चिर्ने निश्चित छ । कमसेकम काठमाडौंमा बसोवास गरिरहेकाहरूको जीवन एकहदसम्म सहज बन्नेछ । 

अरू देशका ठूला महानागरका मानिसले पाइरहेका सेवा–सुविधाका आधारभूत स्तरभन्दा निकै पछि रहेको काठमाडांैको बिस्तारै राम्रो छवि बन्नेछ । भूमिगत जलको उपयोग कम हुने र त्यसले यहाँको जमिन भासिने जोखिम कम हुनेछ । यो एकप्रकारको आशावाद जगाउने पक्ष पनि हो । तर, यस्ता योजनाहरू किन तोकिएको समयमा पूरा हुन नसकेर हाम्रो स्रोत–साधन खेर जाने भइरहन्छ ? त्यस्तो परिणामका लागि जिम्मेवार व्यक्ति या संस्थाहरू किन कारबाहीमा पर्दैनन् भन्ने पक्षको खोजी हुन भने आवश्यक छ ।